PLN/CHF
W ostatnich latach coraz częściej pojawiają się kontrowersje dotyczące umów kredytowych, zwłaszcza tych związanych z kredytami frankowymi. Jednym z kluczowych zagadnień jest mieszany cel umowy i jego wpływ na ochronę konsumenta. Sąd Najwyższy podjął niedawno decyzję w tej sprawie, która wywołała duże emocje. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu tematowi i omówimy konsekwencje wynikające z takiego rozstrzygnięcia.
Mieszany cel umowy a ochrona konsumenta
Sąd Najwyższy opublikował uzasadnienie wyroku z 26 października 2023 r. (II CSKP 863/23), w którym porusza kwestię umów kredytowych powiązanych z walutą obcą (CHF). Orzeczenie dotyczyło kredytu, który w przeważającej mierze został wykorzystany na cele związane z działalnością gospodarczą. Sąd Najwyższy wskazał, że zawarcie umowy, która jedynie w minimalnym stopniu służyła celom konsumenckim, nie może prowadzić do przyznania powodom ochrony takiej jak konsumentom. W takim przypadku nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień umownych.
Reakcje na wyrok Sądu Najwyższego
Wyrok Sądu Najwyższego spotkał się z mieszanymi reakcjami. Prawnicy uważają, że jest to przykład “przykręcania śruby” klientom banków. Zdaniem pełnomocników kredytobiorców, takie rozstrzygnięcie idzie w złym kierunku i może utrudnić sytuację już skomplikowaną dla wielu osób. Dotychczasowe orzecznictwo sądów w tej sprawie było niejednoznaczne, a wyrok SN może przyczynić się do jeszcze większej rozbieżności w podejściu sądów.
Banki i korzyści z umów o mieszanych celach
Wyrok SN budzi również obawy dotyczące korzyści, jakie banki mogą czerpać z umów o mieszanych celach. Jeżeli cel gospodarczy dominuje nad celem prywatnym, to zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego nie będzie można skorzystać z postanowień o klauzulach abuzywnych. Tym samym banki zyskują większą elastyczność i mogą uniknąć odpowiedzialności za niedozwolone postanowienia umowne.
Różnice w interpretacji i praktyce sądowej
Dotychczasowe orzecznictwo sądów w sprawach dotyczących mieszanych celów umowy było niejednoznaczne. Sądy powszechne różnie podchodzą do kwestii konsumenckiego charakteru umowy. Gdy cel kredytu jest w większości związany z działalnością gospodarczą, sądy często nie badają umowy pod kątem występowania w niej klauzul abuzywnych. To powoduje dużą rozbieżność w podejściu sądów i utrudnia ustalenie jednoznacznych zasad.
Równorzędność konsumentów i przedsiębiorców
W przypadku umów o mieszanych celach pojawia się pytanie, jak określić status konsumenta lub przedsiębiorcy. Banki często argumentują, że już samo zarejestrowanie działalności gospodarczej w nieruchomości powoduje utratę statusu konsumenta. Jednak Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie konsumenta obejmuje również osoby, które zawarły umowę kredytu częściowo na cel związany z działalnością gospodarczą lub zawodową, a częściowo na cel prywatny. Kluczowym czynnikiem jest dominujący cel gospodarczy umowy.
Ochrona kredytobiorców i ich pozycja wobec banku
Prawnicy podkreślają, że Sąd Najwyższy nie zbadał odpowiednio pozycji kredytobiorców wobec banku. Kredytobiorcy często nie różnią się znacząco od osób zawierających umowę na cele mieszkaniowe. Sytuacja kredytobiorców, którzy przeznaczyli środki na cele gospodarcze lub inwestycyjne, może być inna niż osoby, które zakupiły nieruchomość na cele osobiste. Z tego powodu nie można jednoznacznie określić, czy dana osoba jest konsumentem czy przedsiębiorcą.
Wyważenie interesów stron umowy
W przypadku umów o mieszanych celach, istotne jest wyważenie interesów stron umowy. Sądy powszechne zazwyczaj bardziej rygorystycznie podchodzą do kwestii konsumenckiego charakteru umowy, gdy cel kredytu jest głównie związany z działalnością gospodarczą. Jednak unieważnienie umowy w takim przypadku jest trudniejsze, ponieważ trzeba wykazać naruszenie kodeksu cywilnego lub prawa bankowego. Przy ocenie charakteru umowy kredytowej kluczowe jest również zbadanie, czy przedmiot czynności prawnej wchodzi w zakres specjalizacji prowadzonej działalności.
Pytania dotyczące praktyki sądowej
W praktyce sądowej pojawiają się również pytania dotyczące przypisania danej osobie przymiotu profesjonalizmu w danej relacji prawnej. Istotne jest nie tylko określenie, czy cel komercyjny był dominujący, ale także zbadanie, czy przedmiot czynności prawnej jest związany z prowadzoną działalnością. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy kredytobiorca nabył nieruchomość na cele gospodarcze i dopiero po pewnym czasie zamieszkał w niej. Sądy mają różne podejście do tych kwestii, co może prowadzić do różnic w orzecznictwie.
Podsumowanie
Mieszany cel umowy może wpływać na ochronę konsumenta w przypadku umów kredytowych. Orzeczenie Sądu Najwyższego w tej sprawie wywołało wiele kontrowersji. Banki zyskują większą elastyczność, gdy cel gospodarczy dominuje nad celem prywatnym. Dotychczasowe orzecznictwo sądów było niejednoznaczne, a wyrok SN może przyczynić się do jeszcze większej rozbieżności w praktyce sądowej. Istotne jest wyważenie interesów stron umowy i odpowiednie zbadanie pozycji kredytobiorców wobec banku. Praktyka sądowa w tej sprawie nadal budzi wiele pytań i może prowadzić do różnych interpretacji.
