PLN/CHF
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma coraz większy wpływ na sytuację Frankowiczów nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach unijnych. To jednak nasz kraj obecnie przoduje w ilości zadawanych TSUE pytań prejudycjalnych. Trybunał wydaje kolejne orzeczenia w konkretnych sprawach, co coraz bardziej kształtuje linię orzeczniczą polskich sądów. Oto 10 najważniejszych orzeczeń Trybunału wydanych przez ostatni rok i ich wpływ na sytuację Frankowiczów w naszym kraju.
Orzeczenie TSUE C-570/21 z 8 czerwca 2023
Wyrok ten ważny jest szczególnie dla wszystkich Frankowiczów, którzy brali kredyt we frankach na zakup nieruchomości, którą częściowo wykorzystali na cele związane z działalnością gospodarczą. Wcześniej Frankowicz przedsiębiorca, aby mógł zostać uznany za konsumenta, mógł w takiej nieruchomości prowadzić działalność jedynie w sposób marginalny, wykorzystując np. jedno pomieszczenie na biuro.
Trybunał w tym wyroku rozszerzył definicje konsumenta, stwierdzając, że jest nim każdy kredytobiorca, który otrzymując kredyt mieszany, nie przeznaczył go na cel gospodarczy w sposób dominujący. Oznacza to, że jeśli z otrzymanego kredytu Frankowicz przeznaczył 51% na cele mieszkaniowe, a jedynie 49% na działalność, może korzystać ze wszystkich praw przysługujących konsumentom.
Orzeczenie TSUE C-520/21 z 15 czerwca 2023
W orzeczeniu tym TSUE odpowiedział na pytanie, czy strony umowy kredytu we frankach uznanej za nieważną, mogą dochodzić innych roszczeń niż zwrotu faktycznie zapłaconych kwot. Trybunał uznał, że bankowi, którego bezprawne działania przyczyniły się do uznania umowy za nieważna, nie należy się żadna rekompensata, czyli wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Kredytobiorca może natomiast wysuwać roszczenia, które wykraczają poza zwrot rat i kosztów, jeżeli te nie naruszają zasad proporcjonalności i celów dyrektywy 93/13.
Orzeczenie TSUE C-287/22 z 15 czerwca 2023
W orzeczeniu tym Trybunał odpowiedział na pytanie, czy sąd, który rozpoznaje sprawę frankową z powództwa konsumenta kwestionującego ważność umowy, może oddalić wniosek o zabezpieczenie jego roszczeń. TSUE podkreślił, że sąd krajowy powinien mieć możliwość zabezpieczyć roszczenia Frankowicza, efektem czego może być zawieszenie spłaty rat na czas trwania postępowania. Jednak korzystanie z takiej możliwości powinno być uzależnione od wszystkich okoliczności sprawy. Po tym wyroku jednak polskie sądy częściej przychylają się do tych wniosków. Na chwilę obecną jest to około 70% pozytywnych postanowień.
Orzeczenie TSUE C-140/22 z 7 grudnia 2023
Wyrok ten zakwestionował stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie terminu, od kiedy mogły być naliczane odsetki ustawowe za opóźnienie. Wcześniej SN zobowiązał kredytobiorcę do złożenia w czasie procesu oświadczenia o tym, że kwestionuje on wadliwą umowę kredytową i odsetki mogły być naliczane dopiero od daty złożenia takiego oświadczenia. TSUE wskazał natomiast, że odsetki ustawowe powinny być liczone od dnia złożenia reklamacji lub wezwania do zapłaty, które mogło być wystosowane jeszcze przed pozwaniem banku.
Orzeczenie TSUE C-756/22 z 11 grudnia 2023
Bardzo istotne oświadczenie Trybunału o tym, że bankom nie należy się waloryzacja kapitału, o którą to często Frankowiczów pozywały. Takich pozwów z końcem roku do kredytobiorców trafiło dużo, ale po wyroku korzystnym dla Frankowiczów, banki wycofują się z tych roszczeń, domagając się coraz częściej jedynie zwrotu kapitału.
Orzeczenie TSUE C-28/22 z 14 grudnia 2023
W wyroku tym Trybunał wypowiedział się w istotnych dla Frankowiczów kwestiach, takich jak przedawnienie roszczeń banku, zasadności zarzutu zatrzymania stosowanego przez banki oraz terminu naliczania ustawowych odsetek za opóźnienie. W orzeczeniu Trybunał potwierdził, że bieg przedawnienia roszczeń banku nie może zaczynać się później niż bieg przedawnienia roszczeń konsumenta, co często miało miejsce wcześniej. TSUE stwierdził też, że sąd krajowy nie powinien uwzględniać zarzutu zatrzymania stosowanego przez bank, a konsument nie może z tego tytułu być pozbawiony odsetek za opóźnienie.
Orzeczenie TSUE C-488/23 z 12 stycznia 2024
W orzeczeniu tym Trybunał po raz kolejny podjął kwestię waloryzacji kapitału, stwierdzając, że przepisy dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa kraju członkowskiego, co zostało inaczej zinterpretowane przez pełnomocników Frankowiczów niż przez banki i wywołało kontrowersje. Prawnicy kredytobiorców twierdzą, że w ten sposób TSUE potwierdził swoje stanowisko, odrzucając możliwość waloryzacji kapitału, której domaga się bank. Związek Banków Polskich jednak uznaje taką interpretację za niewłaściwą.
Orzeczenie TSUE C-531/22 z 18 stycznia 2024
TSUE zajął w tym orzeczeniu kolejne korzystne dla konsumentów stanowisko, stwierdzając, że sąd powinien mieć możliwość badania z urzędu obecności w umowie niedozwolonych postanowień. TSUE potwierdził także, że jeśli wcześniej takiego badania nie przeprowadzono, sąd, który podejmuje czynności w postępowaniu egzekucyjnym, również taką możliwość musi mieć. Niestety, jak podkreślają nasi prawnicy, obecnie w Polsce sądy egzekucyjne nie mają takiej możliwości.
Oprócz tego TSUE dopuścił możliwość uznania w danej sprawie indywidualnej za nieuczciwy zapis, który został wpisany do rejestru klauzul niedozwolonych także w sytuacji, gdy wpisana do rejestru klauzula nie jest dokładnie taka sama i została zastosowana przez inny niż w rejestrze bank, ale posiada taki sam sens.
Orzeczenie TSUE C-348/23 z 3 maja 2024
To jedno z najnowszych orzeczeń TSUE, które będzie jeszcze w tym roku kształtować w sądach linię orzeczniczą. Trybunał stwierdził w nim, że ochrona konsumenta nie może być uzależniona od żadnych warunków zawieszających, a wszelkie nieuczciwe postanowienia umowne powinny być usuwane w sposób automatyczny. TSUE potwierdził też, że odsetki powinny być naliczane konsumentowi od chwili wniesienia pozwu do sądu lub wezwania do zapłaty, jeśli takie było wcześniej przez niego wystosowane.
Orzeczenie TSUE C-424/22 z 8 maja 2024
Ten wyrok TSUE ostatecznie wyklucza możliwość stosowania przez banki zarzutu zatrzymania, z której to wcześniej często korzystały. Taka praktyka w przeszłości prowadziła do zawierania niekorzystnych dla kredytobiorców frankowych porozumień kompensacyjnych.
Obecne orzeczenie może więc znacznie przyspieszyć rozliczenie z bankiem po prawomocnym wyroku i daje konsumentowi więcej praw. Warto zauważyć, że to orzeczenie TSUE bowiem nie pozbawia korzystania z tej możliwości przez konsumenta. Już w tej chwili są wyroki sądów uwzględniające zastosowany przez konsumenta zarzut zatrzymania. Dzięki niemu bank może stracić prawo do odsetek od kwoty kapitału oraz możliwość windykacji tego kapitału, dopóki nie zaoferuje świadczenia należnego konsumentowi.
Jaki wpływ mają powyższe orzeczenia na sprawy frankowe obecnie?
Wyraźnie widać, że orzeczenia TSUE mają kluczowy wpływ na orzecznictwo w polskich sądach. Mimo że wciąż istnieją sędziowie, którzy je ignorują lub nie do końca się z nimi zapoznali, większość już je uwzględnia w rozpoznawaniu sprawy i wydawaniu wyroków. Widać to zresztą w statystyce wygrywanych przez Frankowiczów spraw. Obecnie prawie 98% spraw jest przez nich wygrywanych w sądach I instancji i 99% w sądach apelacyjnych. I chociaż nie wszystkie palące kwestie już Trybunał rozstrzygnął, sprawy frankowe w przeważającej większości nareszcie kończą się zwycięstwem kredytobiorców.
Cały czas też prawnicy i sądy czekają na kolejne orzeczenia w polskich sprawach, ponieważ pytania prejudycjalne odnośnie kwestii, w których sąd wciąż ma wątpliwości, jak orzekać, są Trybunałowi zadawane. W tej chwili takimi budzącymi wątpliwości kwestiami są sprawy dotyczące biegu przedawnienia roszczeń banków i możliwości przerwania tego biegu oraz zasadność składania przez banki pozwów tylko po to, aby uzyskać przerwanie biegu przedawnienia.
Pozostaje mieć nadzieję, że i w tej sprawie doczekamy się stanowiska Trybunału. Na wyrok TSUE czekają też Frankowicze byłego Getin Noble Banku, który może być ważny dla możliwości do skuteczniejszego dochodzenia przez nich odszkodowań.
Jak widać, orzecznictwo TSUE wydawane na podstawie dyrektywy 93/13 kierującej się uniwersalnymi i zawsze aktualnymi wartościami ma coraz większe znaczenie w sprawach polskich Frankowiczów, wpływając na linię orzeczniczą sądów krajowych. Podobna sytuacja ma miejsce także w innych krajach europejskich, szczególnie w Hiszpanii. Co ciekawe, niedawna konferencja poświęcona orzecznictwu TSUE pokazała, że polscy sędziowie śledzą także wyroki wydawane przez Trybunał w sprawach innych krajów, co jest bardzo pozytywnych symptomem.
