W obliczu trudnej sytuacji wielu kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyty hipoteczne we frankach szwajcarskich, Biuro Rzecznika Finansowego oraz Prokurator Generalny podejmują działania mające na celu ochronę praw i interesów konsumentów. Skargi nadzwyczajne stają się narzędziem, które umożliwia interwencję w sprawach prawomocnie zakończonych, w których dostrzega się rażące naruszenie praw konsumentów. W tym artykule przyjrzymy się dwóm takim sprawom, które budzą liczne wątpliwości co do prawidłowości ich rozstrzygnięcia.
Skarga nadzwyczajna to instytucja wprowadzona do polskiego prawa ponad 2 lata temu. Jest to środek zaskarżenia, który ma na celu korygowanie prawomocnych orzeczeń sądowych. W momencie, gdy orzeczenia sądowe nie są zgodne z podstawowymi zasadami sprawiedliwości, skarga nadzwyczajna daje możliwość ich korekty, nawet jeśli są już prawomocne. W tym artykule przyjrzymy się bliżej zasadom wniesienia skargi nadzwyczajnej, jej celowi oraz podmiotom uprawnionym do jej wnoszenia.
Podstawy skargi nadzwyczajnej
Skarga nadzwyczajna przysługuje od orzeczeń kończących postępowanie w sprawie. Można wnieść skargę od następujących rodzajów orzeczeń:
- Wyroki,
- Postanowienia co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym,
- Postanowienia kończące postępowanie w sprawie w sposób niemerytoryczny.
Ważne jest jednak zauważenie, że zarządzenia przewodniczącego nie kwalifikują się jako orzeczenia i dlatego nie podlegają zaskarżeniu skargą nadzwyczajną.
Cel skargi nadzwyczajnej
Głównym celem skargi nadzwyczajnej jest poddanie prawomocnego orzeczenia kontroli Sądu Najwyższego, z punktu widzenia zasad demokratycznego państwa prawnego, które urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej. W ramach postępowania na skutek skargi nadzwyczajnej, Sąd Najwyższy bada:
- Zachowanie zasad, wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji RP,
- Prawidłowość wykładni i zastosowania prawa,
- Prawidłowość ustaleń przyjętych za podstawę orzeczenia w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.
Jeśli Sąd Najwyższy uzna, że zaskarżone orzeczenie narusza te zasady, może je uchylić w całości lub w części, a także orzec co do istoty sprawy.
Subsydiarność skargi nadzwyczajnej
Skarga nadzwyczajna jest uznawana za środek subsydiarny, co oznacza, że przysługuje jedynie w przypadku, gdy nie ma możliwości uchylenia lub zmiany orzeczenia za pomocą innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia, takich jak skarga kasacyjna, skarga o wznowienie postępowania, lub skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Nie ma znaczenia, czy strona postępowania nie skorzystała z tych środków prawnych, czy też im nie przysługiwały.
Kto może wnieść skargę nadzwyczajną?
Wniesienie skargi nadzwyczajnej nie jest możliwe dla samej strony postępowania. Skargę mogą wnosić jedynie określone podmioty, które są wskazane w ustawie. Należą do nich:
- Prokurator Generalny,
- Rzecznik Praw Obywatelskich.
Ponadto, inne podmioty uprawnione do wniesienia skargi nadzwyczajnej w zakresie swojej właściwości to:
- Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
- Rzecznik Praw Dziecka,
- Rzecznik Praw Pacjenta,
- Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
- Rzecznik Finansowy,
- Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców,
- Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W przypadku, gdy strona postępowania jest pozbawiona uprawnienia do wniesienia skargi nadzwyczajnej, może jedynie wystąpić do podmiotu uprawnionego, wskazując na potrzebę wniesienia takiej skargi w danej sprawie.
Przesłanki wniesienia skargi nadzwyczajnej
Aby skarga nadzwyczajna mogła być prawidłowo wniesiona i uwzględniona, muszą zostać spełnione określone przesłanki. Istnieje jedna przesłanka ogólna, która musi być spełniona we wszystkich sprawach, oraz trzy przesłanki szczególne, z których co najmniej jedna musi wystąpić w celu uzasadnienia skargi nadzwyczajnej.
Przesłanką ogólną jest naruszenie przez zaskarżone orzeczenie zasady demokratycznego państwa prawa, które urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej. Skarga nadzwyczajna ma na celu zapewnienie przestrzegania zasad państwa prawnego, państwa demokratycznego i państwa sprawiedliwego. Wszystkie te zasady są skoncentrowane na ochronie praw i wolności jednostki oraz zapewnieniu równości i sprawiedliwości społecznej.
Wniesienie skargi nadzwyczajnej od orzeczenia sądu powszechnego w sprawie cywilnej
Skarga nadzwyczajna od orzeczenia sądu powszechnego w sprawie cywilnej ma szczególne znaczenie. Jest to środek zaskarżenia, który przysługuje od prawomocnych orzeczeń sądu kończących postępowanie w sprawie cywilnej. Wniesienie skargi nadzwyczajnej jest możliwe niezależnie od rodzaju sprawy cywilnej i niezależnie od tego, czy orzeczenie zostało wydane na etapie rozpoznawania sprawy w pierwszej czy w drugiej instancji.
Warto jednak zaznaczyć, że skargi nadzwyczajnej nie można wnosić wobec orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy. Skarga nadzwyczajna może być skierowana jedynie przeciwko orzeczeniom prawomocnym, czyli takim, które nie mogą być zaskarżone za pomocą zwyczajnych środków zaskarżenia. Ponadto, skargi nadzwyczajnej nie można złożyć w przypadku, gdy prawomocne orzeczenie może być jeszcze wzruszone za pomocą skargi kasacyjnej lub skargi o wznowienie postępowania.
Ważne jest również zauważenie, że skarga nadzwyczajna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa, orzekającego unieważnienie małżeństwa lub orzekającego rozwód, nie jest dopuszczalna, jeśli przynajmniej jedna strona po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia zawarła związek małżeński. Ponadto, skargi nadzwyczajnej nie można wnosić w odniesieniu do postanowień o przysposobieniu.
Skarga nadzwyczajna w sprawie kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich BRE Bank / mBank
W pierwszej sprawie klientka zawarła w 2006 roku umowę o kredyt hipoteczny „mPlan” z BRE Bank S.A., który obecnie funkcjonuje jako mBank S.A. Kredyt ten był denominowany we frankach szwajcarskich i miał być spłacany przez klientkę przez okres 300 miesięcy. W miarę upływu czasu klientka zaczęła mieć problemy ze spłatą rat, co spowodowało wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank. Sąd Okręgowy wydał nakaz zapłaty na rzecz banku, który następnie wszczął postępowanie egzekucyjne. Rzecznik Finansowy wniósł skargę nadzwyczajną, argumentując, że sąd nie dokonał odpowiedniego zbadania umowy pod kątem abuzywnych klauzul umownych, naruszając w ten sposób zasady ochrony konsumentów i sprawiedliwości społecznej.
Skargi nadzwyczajne jako narzędzie ochrony praw konsumentów
Skargi nadzwyczajne, jak pokazują opisane przypadki, stanowią szczególne narzędzie prawne, które umożliwiają interwencję w sprawach, gdzie doszło do rażącego naruszenia praw konsumentów. W obu przypadkach zarówno Rzecznik Finansowy, jak i Prokurator Generalny wnoszą skargi, argumentując, że sądy nie dokonały odpowiedniego badania umów pod kątem abuzywnych klauzul umownych, naruszając w ten sposób prawa konsumentów do ochrony i sprawiedliwości społecznej.
Konieczność badania umów pod kątem abuzywnych klauzul
W obu sprawach wskazano na konieczność badania umów pod kątem abuzywnych klauzul umownych. Klauzule takie są nieuczciwe wobec konsumentów i naruszają ich prawa. Sądy powinny dokładnie analizować umowy kredytowe i pożyczkowe, aby sprawdzić, czy zawierają one klauzule, które naruszają prawa konsumentów. Badanie takie jest niezbędne dla zapewnienia ochrony konsumenta przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi i zapewnienia zgodności z zasadą sprawiedliwości społecznej.
Skutki rażącego naruszenia praw konsumentów
Rażące naruszenie praw konsumentów, jak pokazują opisane przypadki, może prowadzić do negatywnych skutków dla kredytobiorców. W wyniku takiego naruszenia, klienci mogą stracić nieruchomość, która stanowi zabezpieczenie kredytu. Jest to sytuacja bardzo trudna i stresująca dla kredytobiorców, którzy często znajdują się w sytuacji finansowej, która uniemożliwia im spłatę zobowiązań.
Wniosek skargi nadzwyczajnej jako ochrona praw konsumentów
Wnoszenie skarg nadzwyczajnych przez Rzecznika Finansowego oraz Prokuratora Generalnego stanowi ważne narzędzie ochrony praw konsumentów. Poprzez te skargi, podejmowane są działania mające na celu zapewnienie zgodności z zasadami demokratycznego państwa prawnego i ochronę konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Badanie umów pod kątem abuzywnych klauzul umownych jest niezbędne dla zapewnienia sprawiedliwości i ochrony praw konsumentów.
Podsumowanie
Skargi nadzwyczajne w sprawach kredytów we frankach szwajcarskich stają się coraz częstszym narzędziem ochrony praw konsumentów. W przypadku rażącego naruszenia praw, takich jak abuzywne klauzule umowne, Rzecznik Finansowy oraz Prokurator Generalny podejmują działania mające na celu zapewnienie ochrony i sprawiedliwości społecznej. Badanie umów pod kątem abuzywnych klauzul jest niezbędne dla zapewnienia zgodności z prawem i ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.