PLN/CHF
W czwartek 14 grudnia 2023 o godzinie 9:30 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) ogłosi wyrok w sprawie C-28/22. Będzie to odpowiedź na pięć pytań prejudycjalnych Sądu Okręgowego w Warszawie, które dotyczą początku biegu terminu przedawnienia roszczeń banku wobec kredytobiorców, zasadności zarzutu zatrzymania podnoszonego przez banki oraz warunków zwrotu wzajemnych świadczeń. Przedawnienie roszczeń jest jednym z najbardziej palących problemów w kontekście umów kredytowych. W przypadku przedawnienia roszczeń konsumentów, termin jest jasno określony przez polskie sądy i liczy się od momentu, w którym konsument dowiedział się o wadliwości umowy kredytowej. Jednak w przypadku przedawnienia roszczeń banków, nie ma jednoznacznych wytycznych.
Początek biegu przedawnienia roszczeń banków
Sąd Okręgowy w Warszawie, który zadał pytania prejudycjalne TSUE, rozważa cztery warianty rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń banków wobec kredytobiorców. Pierwszym wariantem jest dzień zgłoszenia przez konsumenta roszczeń lub zarzutów opartych o niedozwolone postanowienia umowne. Drugim wariantem jest złożenie przez konsumenta oświadczenia o otrzymaniu wyczerpującej informacji dotyczącej skutków nieważności umowy. Trzecim wariantem jest weryfikacja w postępowaniu sądowym wiedzy konsumenta dotyczącej skutków nieważności umowy. Czwartym wariantem jest wydanie przez sąd prawomocnego wyroku rozstrzygającego spór między przedsiębiorcą a konsumentem.
Zdaniem Sądu Okręgowego w Warszawie najbardziej właściwym rozwiązaniem jest liczenie przedawnienia od zgłoszenia przez konsumenta roszczeń lub zarzutów opartych o niedozwolone postanowienia umowne lub od udzielenia przez sąd informacji o możliwości uznania postanowień umowy za niedozwolone. To kompromisowe rozwiązanie, które nie pozwala bankom uniknąć rozliczenia się z konsumentami, jednocześnie motywując banki do nieodwlekania rozliczeń.
Przedawnienie roszczeń banków a zwrot kapitału
W przypadku zatrzymania roszczeń przez banki, TSUE ma rozstrzygnąć, czy taka praktyka jest zgodna z dyrektywą 93/13/EWG. Chodzi o to, czy banki mogą uzależnić zwrot świadczeń od konsumenta od równoczesnego zaoferowania przez niego zwrotu świadczeń otrzymanych z banku lub zabezpieczenia takiego zwrotu. W przypadku nieważności umowy, banki nie mogłyby żądać zwrotu kwoty kapitału od konsumenta, jeśli roszczenie banku o zwrot kapitału jest przedawnione. Art. 117 par. 21 kodeksu cywilnego stanowi, że po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Powoduje to sytuację, w której bank nie może domagać się zwrotu nienależnych świadczeń od konsumenta.
Według prawników, TSUE prawdopodobnie uzna, że termin przedawnienia roszczeń banków powinien być liczony analogicznie do terminu przedawnienia roszczeń konsumentów, czyli od momentu, w którym konsument zgłosił wątpliwości co do umowy kredytowej. Jeśli TSUE uzna, że roszczenie banku o zwrot kapitału jest przedawnione, sąd będzie musiał oddalić to roszczenie. W praktyce oznaczałoby to, że kredytobiorcy otrzymają kredyt w formie darowizny.
Zatrzymanie roszczeń przez banki
Aktualnie banki często podnoszą zarzut zatrzymania, aby zabezpieczyć zwrot kapitału i zatrzymać naliczanie odsetek za opóźnienie. TSUE będzie rozstrzygać, czy taka praktyka jest zgodna z dyrektywą 93/13/EWG. Prawo zatrzymania niweczy cele dyrektywy, ponieważ konsument, który spłacił część kredytu, musiałby ponownie zabezpieczyć tę samą sumę pieniędzy.
Prawdopodobnie TSUE zakwestionuje możliwość stosowania zatrzymania przy rozliczaniu nieważnych umów kredytowych. Umowa kredytu nie jest umową wzajemną, więc przepisy dotyczące prawa zatrzymania nie mają do niej zastosowania. TSUE prawdopodobnie potwierdzi, że prawo krajowe i interpretacja tego prawa nie może pozbawiać konsumentów pełnej ochrony przewidzianej w dyrektywie 93/13.
Podsumowanie
Oczekuje się, że wyrok TSUE w sprawie C-28/22 rozstrzygnie kwestię początku biegu przedawnienia roszczeń banków wobec kredytobiorców oraz zatrzymania roszczeń przez banki. Wydaje się, że TSUE przyjmie, że termin przedawnienia roszczeń banków powinien być liczony od momentu zgłoszenia przez konsumenta wątpliwości co do umowy kredytowej.
Ponadto, TSUE prawdopodobnie zakwestionuje możliwość stosowania zatrzymania przy rozliczaniu nieważnych umów kredytowych. Wyrok TSUE w tej sprawie będzie ważnym krokiem w kierunku zapewnienia pełnej ochrony konsumentom w przypadku nieważnych umów kredytowych.
