Polska stoi u progu istotnej zmiany w ustalaniu oprocentowania kredytów. Dotychczasowy wskaźnik WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) – główna baza oprocentowania większości zmiennoprocentowych kredytów w PLN – zostanie zastąpiony przez nowy indeks POLSTR (Polish Short Term Rate). Zmiana ta wynika z globalnej reformy wskaźników referencyjnych, podobnej do zastąpienia LIBOR-u na rynkach światowych przez stopy typu overnight (np. SOFR, €STR) i właśnie się zaczyna. 2 czerwca 2025 r. nastąpił start publikacji indeksu POLSTR przez GPW Benchmark wraz z indeksami składanymi (1M, 3M, 6M). Jak podkreśla przewodniczący KNF Jacek Jastrzębski, jest to element globalnej ewolucji: na świecie tradycyjne wskaźniki typu WIBOR są wypierane przez wskaźniki overnight, oparte na faktycznych transakcjach jednodniowych.
WIBOR vs. POLSTR – kluczowe różnice:
- Metodologia ustalania: WIBOR jest stawką oferowaną – ustalaną na podstawie deklaracji (kwotowań) banków, po jakiej stopie są skłonne pożyczać innym bankom pieniądze na dany okres (np. 3M lub 6M). W efekcie WIBOR zawiera w sobie pewną premię za ryzyko kredytowe i oczekiwania co do przyszłych stóp. Natomiast POLSTR to stawka jednodniowa (overnight) oparta na faktycznie dokonanych transakcjach depozytowych na rynku międzybankowym. Innymi słowy, POLSTR odzwierciedla realny koszt pieniądza z dnia na dzień, zamiast teoretycznych ofert na kilka miesięcy naprzód.
- Składniki i zakres danych: W przeciwieństwie do wcześniejszego kandydata (indeksu WIRON) nowy POLSTR nie uwzględnia depozytów przedsiębiorstw ani instytucji finansowych innych niż banki, opierając się głównie na transakcjach między bankami. Dzięki temu ma być bardziej reprezentatywny dla rynku międzybankowego i stabilniejszy. Wskaźnik WIRON, który pierwotnie planowano jako następcę WIBOR, okazał się zbyt zmienny – w jego skład wchodziły m.in. depozyty korporacyjne, co generowało anomalia wymagające korekt i odchylenia od stóp NBP. POLSTR eliminuje te mankamenty, cechując się mniejszą zmiennością oraz większą odpornością na jednorazowe zaburzenia.
- Okresy i publikacja: WIBOR był podawany dla różnych terminów (najczęściej stosowany WIBOR 3M lub 6M w kredytach hipotecznych) i ustalany raz dziennie na fixingu. POLSTR natomiast jest stopą O/N (overnight) publikowaną codziennie rano (GPW Benchmark udostępnia notowania bieżące o 8:55, a dane opóźnione o 12:55). Aby użyć go w praktyce kredytowej na dłuższe okresy, będzie tworzona tzw. stopa składana – np. POLSTR 1M, 3M, 6M – wyliczana na bazie codziennych wartości POLSTR O/N. Taka stopa składana zastąpi analogiczne wskaźniki WIBOR 1M, 3M, 6M jako nowa baza do oprocentowania produktów finansowych.
Dlaczego w ogóle zastępuje się WIBOR?
Powodów jest kilka. Przede wszystkim chodzi o zgodność z regulacjami UE i światowe standardy. Po aferach związanych z manipulacjami LIBOR-em, regulatorzy wymagają, by wskaźniki referencyjne opierały się na faktycznych transakcjach, a nie deklaracjach banków. Wskaźniki typu IBOR (w tym WIBOR) uznano za potencjalnie niewystarczająco wiarygodne, stąd globalny trend przechodzenia na stopy wolne od ryzyka (RFR). POLSTR jest klasyfikowany właśnie jako RFR – ma zwiększyć wiarygodność i transparentność ustalania oprocentowania kredytów.
Ponadto WIBOR, choć na razie spełnia wymogi unijnego rozporządzenia BMR (co w grudniu 2022 potwierdził UKNF), bywa krytykowany za ograniczoną reprezentatywność – w praktyce niewiele transakcji międzybankowych dochodzi do skutku na 3 czy 6 miesięcy, a WIBOR opiera się na deklaracjach, które mogą odbiegać od realiów. Nowy mechanizm POLSTR ma odzwierciedlać rzeczywisty koszt pieniądza i być odporny na manipulacje. Dla kredytobiorców oznacza to bardziej rzeczywiste i sprawiedliwe podstawy wyliczania odsetek. Reforma wskaźników w Polsce jest więc elementem szerszych zmian, które wcześniej wdrożyły m.in. USA, Szwajcaria, Wielka Brytania czy Kanada.
Kiedy WIBOR zostanie wycofany? – harmonogram wdrożenia POLSTR
Zmiana nie nastąpi z dnia na dzień – przygotowano szczegółowy harmonogram (Mapę Drogową) stopniowego przejścia z WIBOR na POLSTR. Kluczowe etapy tego procesu to:
- 2 czerwca 2025 r.: Start publikacji indeksu POLSTR przez GPW Benchmark wraz z indeksami składanymi (1M, 3M, 6M). Od tego momentu nowe stawki będą dostępne do wglądu, choć początkowo tylko jako wartości informacyjne (jeszcze bez wykorzystania w umowach z konsumentami).
- Okres 2025 r.: Przygotowanie rynku do wdrożenia POLSTR. Banki otrzymały ok. pół roku na dostosowanie systemów, procedur i dokumentacji oraz zawarcie umów licencyjnych z GPW Benchmark na korzystanie z POLSTR. Jeszcze przed końcem 2025 planowane jest pierwsze użycie POLSTR w praktyce rynkowej – pierwsza emisja obligacji skarbowych opartych o POLSTR w grudniu 2025 r. (Ministerstwo Finansów ma w ten sposób oficjalnie „zweryfikować” nowy wskaźnik). Niewykluczone, że nawet wcześniej znajdzie on zastosowanie w instrumentach finansowych na rynku hurtowym (np. międzybankowym lub dla dużych firm) – jak zapowiada Związek Banków Polskich, pierwsze zastosowanie może nastąpić znacznie wcześniej niż emisja MF i nie będzie to produkt konsumencki.
- 2026 r.: Wdrażanie POLSTR w ofertach banków. Zgodnie z mapą drogową, już od I kwartału 2026 banki zaczną oferować pierwsze produkty oparte na POLSTR (np. dla firm – tzw. produkty cash management), a od **II kwartału 2026 r. pojawią się pierwsze kredyty hipoteczne oparte na POLSTR. Oznacza to, że pierwsi klienci detaliczni będą mogli zaciągnąć kredyt hipoteczny z nowym wskaźnikiem prawdopodobnie już w drugiej połowie 2026 roku. Będzie to etap stopniowego dwutorowego funkcjonowania wskaźników – nowe umowy mogą korzystać z POLSTR, podczas gdy stare wciąż opierają się na WIBOR (do czasu konwersji).
- 2027 r.: Polstr staje się standardem dla nowych umów. Plan zakłada, że najpóźniej od 2027 r. wszystkie nowe produkty finansowe wymagające wskaźnika referencyjnego będą już oparte na POLSTR. To rok, w którym reforma ma osiągnąć pełną operacyjność – WIBOR przestanie być oferowany w nowych kontraktach, a POLSTR stanie się powszechnym punktem odniesienia.
- Koniec 2027 r.: Pełna konwersja istniejących umów. Do końca 2027 r. ma nastąpić konwersja wszystkich instrumentów finansowych (w tym istniejących kredytów hipotecznych) na nowy wskaźnik POLSTR. Innymi słowy, wszystkie aktywne umowy od początku 2028 powinny już odwoływać się do POLSTR zamiast WIBOR.
- 1 stycznia 2028 r.: Koniec publikacji WIBOR. GPW Benchmark – administrator wskaźników – zaprzestanie opracowywania i publikowania stawek WIBOR (oraz powiązanego z nim WIBID) od początku 2028 roku. WIBOR przejdzie więc do historii, a jedynym obowiązującym standardem rynkowym pozostanie rodzina indeksów POLSTR.
Warto podkreślić, że tak długi horyzont czasowy (do 2027) wynika z chęci płynnego i bezpiecznego przejścia. Pierwotnie rozważano szybszą ścieżkę (mówiło się nawet o końcu 2024 czy 2025 roku w kontekście poprzedniego wskaźnika WIRON), jednak reforma napotkała wyzwania i została skorygowana. Ostatecznie wybrano bardziej ostrożny harmonogram, dający bankom, klientom i instytucjom czas na adaptację oraz testy nowego rozwiązania.
Co zmiana oznacza dla kredytobiorców? Wpływ na raty, przejrzystość i przewidywalność
Dla posiadaczy kredytów hipotecznych oprocentowanych zmiennie, perspektywa zmiany wskaźnika bazowego budzi zrozumiałe pytania: jak to wpłynie na wysokość mojej raty? Czy nowy indeks będzie korzystniejszy, czy tylko zmieni nazwę? Jak wpłynie na przejrzystość i przewidywalność kosztów kredytu?
Wysokość rat i oprocentowania – czy POLSTR oznacza niższe odsetki?
Intuicyjnie można by oczekiwać, że skoro POLSTR to stopa overnight bliska stopie depozytowej NBP, będzie on niższy niż dotychczasowy WIBOR 3M/6M, który zawierał marżę za ryzyko i oczekiwania rynkowe. Rzeczywiście, surowe wartości nowych stawek RFR bywają niższe od odpowiadających im stawek IBOR – np. historycznie WIRON (poprzednik POLSTR) był średnio niższy o kilkadziesiąt punktów bazowych od WIBOR-u. Nie oznacza to jednak automatycznie tańszych kredytów, ponieważ mechanizm reformy przewiduje zastosowanie korekty spreadu.
Zarówno unijne rozporządzenie BMR, jak i krajowe przepisy umożliwiają dodanie do nowego wskaźnika marży korygującej, tak aby zmiana indeksu była neutralna ekonomicznie dla obu stron umowy. Innymi słowy, jeśli np. średnia różnica między WIBOR 3M a odpowiadającym mu POLSTR 3M (stopą składaną) wynosiła dajmy na to 0,20%, to przy konwersji może zostać dodany stały spread korygujący około 0,20 pkt proc. do POLSTR, aby łączne oprocentowanie kredytu pozostało praktycznie takie samo.
Przykład: Jeżeli Twój kredyt ma marżę banku 2% + WIBOR 3M (np. 6,7%), to obecne oprocentowanie wynosi ~8,7%. Gdyby w momencie przejścia POLSTR 3M wynosił np. 6,4% (nieco mniej niż WIBOR), to mógłby zostać dodany spread np. 0,3%, aby nowa stopa bazowa efektywnie wyniosła ~6,7%. Twój kredyt pozostałby oprocentowany ~8,7%.
Dzięki temu żaden z uczestników – ani kredytobiorca, ani bank – nie zostanie poszkodowany nagłą zmianą wskaźnika. Celem reformy nie jest bowiem obniżenie rat kredytu per se, lecz zapewnienie bardziej wiarygodnej podstawy ich wyliczania. Oczywiście, w dłuższym horyzoncie wysokość rat i tak będzie zależeć głównie od polityki stóp procentowych NBP. Jeśli stopy spadną – spadnie i POLSTR (oraz historycznie spadłby WIBOR, choć z różną dynamiką); jeśli wzrosną – nowy indeks również wzrośnie.
Warto jednak zaznaczyć, że nowy mechanizm może wpływać na szybkość przenoszenia zmian stóp NBP na raty kredytów. WIBOR jako stopa terminowa często wyprzedzał decyzje RPP – np. oczekując podwyżek stóp WIBOR rósł zawczasu, podbijając raty jeszcze przed oficjalną podwyżką, a w okresie oczekiwanych obniżek – spadał szybciej niż następowały faktyczne decyzje. POLSTR (dokładniej POLSTR 1M/3M jako stopa składana) będzie prawdopodobnie reagował z niewielkim opóźnieniem, odzwierciedlając średni poziom stóp w danym okresie. To oznacza, że:
- W okresach gwałtownych podwyżek stóp przez NBP – raty oparte na POLSTR mogą rosnąć bardziej stopniowo(bo składana stopa uwzględnia jeszcze część okresu sprzed podwyżek), podczas gdy WIBOR rósł skokowo w oczekiwaniu na decyzje banku centralnego.
- W okresach oczekiwań obniżek – kredytobiorcy WIBOR-owi mogli szybciej odczuć ulgę (WIBOR spadał w przewidywaniu cięć), podczas gdy POLSTR będzie obniżał się dopiero w ślad za realnie spadającymi stopami overnight.
Summa summarum, skala i profil zmian rat mogą być nieco inne: mniej gwałtownych skoków, ale też mniejsze wyprzedzanie trendów. Dla kredytobiorcy przekłada się to na większą przewidywalność – oprocentowanie wynika z bieżących realiów rynkowych, a nie z spekulacji co do przyszłości. Nie będzie już sytuacji, że „NBP nie ruszył stóp, a moja rata i tak poszła w górę” – co zdarzało się przy WIBOR, gdy rynek zakładał przyszłe podwyżki. Z drugiej strony, trzeba pamiętać że przewidywalność nie oznacza stałości: POLSTR nadal będzie zmienną stawką rynkową, więc raty wciąż mogą rosnąć lub maleć, tylko że mechanizm ich zmian ma być bardziej przejrzysty i zrozumiały dla klienta.
Przejrzystość i wiarygodność – koniec „tajemniczej” stawki
Dla wielu osób WIBOR był wskaźnikiem mało zrozumiałym – ustalanym przez panel banków według dość hermetycznych procedur. W kontekście rosnących rat w latach 2021-2022 pojawiały się pytania, czy WIBOR jest „uczciwy” i czemu banki zarabiają na nim więcej. Nowy indeks POLSTR ma szansę zwiększyć przejrzystość i zaufanie do mechanizmu oprocentowania:
- POLSTR będzie publikowany codziennie przez GPW Benchmark, a metodologia jego wyznaczania (oparta o rzeczywiste transakcje) jest jawna i opisana w tzw. Benchmark Statement. Klient będzie mógł samodzielnie sprawdzić notowania bazy oprocentowania – podobnie jak sprawdza kursy walut czy stopy NBP. Choć WIBOR również był publikowany, to miał opinię wartości administracyjnej, oderwanej od faktycznego rynku – w przypadku POLSTR ten zarzut powinien zniknąć.
- Wiarygodność nowego wskaźnika ma być wyższa, bo trudniej tu o manipulacje czy arbitralne decyzje. Bazuje on na twardych danych z rynku (transakcje międzybankowe), a nad zgodnością z regulacjami czuwa GPW Benchmark oraz KNF. To oznacza większą ochronę konsumenta – mniejsze ryzyko, że płaci odsetki ustalone w sposób niewłaściwy lub nieobiektywny.
- Przewidywalność kosztów może się poprawić także w sensie długoterminowym. Dzięki temu, że POLSTR jest sprzężony z polityką banku centralnego bardziej bezpośrednio (overnight bliski stopie referencyjnej), kredytobiorcy mogą łatwiej zrozumieć, dlaczego ich rata rośnie lub spada. Decyzje Rady Polityki Pieniężnej wprost przełożą się na POLSTR, bez dodatkowej „warstwy” oczekiwań rynku. Oczywiście nie eliminuje to ryzyka wzrostu rat – ale czyni mechanizm czytelniejszym.
Podsumowując, zmiana nie powinna drastycznie obniżyć ani podwyższyć rat z dnia na dzień (dzięki mechanizmowi spreadu korygującego), ale ma przynieść bardziej rynkowe, transparentne i przewidywalne zasady gry dla kredytów hipotecznych. Dla kredytobiorców najważniejsze jest to, że ich umowy pozostaną w mocy, a oprocentowanie nadal będzie zmienne – zmieni się jedynie sposób jego kalkulacji na bardziej nowoczesny i – miejmy nadzieję – przyjazny klientowi.
Jak nastąpi przejście aktywnych kredytów z WIBOR na POLSTR?
Jedno z kluczowych zagadnień to konwersja istniejących umów kredytowych. W Polsce setki tysięcy (jeśli nie miliony) czynnych kredytów hipotecznych opiera się dziś na stawce WIBOR. Jak praktycznie dokona się zmiana wskaźnika w tych umowach? Czy klienci będą musieli coś podpisywać, negocjować – a co jeśli ktoś nie zgodzi się na zmianę?
Automatyczna zamiana bez aneksów. Zgodnie z założeniami reformy, przejście ma nastąpić automatycznie, na mocy regulacji prawnej – tak aby klienci nie musieli indywidualnie podpisywać aneksów do każdej umowy. Jeśli umowa kredytowa posiada tzw. klauzulę awaryjną (fallback clause), dotyczącą zaprzestania publikacji WIBOR, to zostanie zastosowana procedura w niej opisana – np. zastąpienie WIBOR konkretnym nowym indeksem, być może z określonym spreadem korygującym. Wiele nowszych umów zawiera już takie klauzule (ich wprowadzenie zalecało KNF i wymagało rozporządzenie BMR).
Problem w tym, że większość starszych kredytów nie ma klauzul awaryjnych – nie przewidywano dotąd, że WIBOR może zniknąć. Dlatego planowane jest specjalne rozporządzenie Ministra Finansów, które „odgórnie” wyznaczy zamiennik WIBOR dla wszystkich obowiązujących umów. Najprawdopodobniej właśnie POLSTR (konkretnie odpowiednia stopa składana POLSTR) zostanie wskazany jako nowy wskaźnik referencyjny, a w tym samym akcie prawnym określona będzie ewentualna marża korygująca (tak jak opisano wyżej), by zachować ciągłość ekonomiczną umowy. Taki tryb postępowania jest zgodny z unijnym rozporządzeniem BMR – podobnie postąpiono np. przy wygaszeniu CHF LIBOR (wskazując zamiennik) – i zapobiega prawnemu chaosowi, jaki powstałby, gdyby umowy nagle zostały bez wskazanej stawki referencyjnej.
Co, jeśli ktoś nie chce przejścia?
Z perspektywy pojedynczego kredytobiorcy nie będzie możliwości zachowania WIBOR-u, bo ten przestanie istnieć. Odmowa „przejścia” oznaczałaby de facto domaganie się pozostawienia w umowie wskaźnika, który nie jest już publikowany – co nie jest wykonalne technicznie ani prawnie. Inną teoretyczną opcją byłoby żądanie uznania umowy za niewykonalną lub unieważnienia jej z powodu braku wskaźnika – ale dzięki planowanej regulacji zastępczej taki argument raczej nie znajdzie uzasadnienia, bo prawo samo dostarczy brakujący element (POLSTR zamiast WIBOR). Konsument nie będzie musiał nic robić, aby zmiana weszła w życie – bank poinformuje o zmianie i od danego dnia oprocentowanie będzie liczone według nowego indeksu. Santander Bank w komunikacie dla klientów uspokajał: „Nie musisz podejmować żadnych działań – jeśli sytuacja ulegnie zmianie, poinformujemy Cię odpowiednio wcześnie”.
Oczywiście, klient zawsze ma prawo negocjować z bankiem – np. przejście na oprocentowanie stałe, wcześniejszą spłatę kredytu lub inne warunki – ale to już standardowe prawa konsumenta, niezwiązane wprost z samą reformą wskaźników. Sama zamiana WIBOR → POLSTR nastąpi zbiorczo, w terminie przewidzianym przez regulacje. Można się spodziewać, że banki odpowiednio wcześniej (być może na kilka miesięcy przed końcem 2027 r.) wyślą kredytobiorcom zawiadomienia o planowanej zmianie wskaźnika referencyjnego na POLSTR, wraz z wyjaśnieniem warunków (np. wskazaniem spreadu korygującego i podstawy prawnej zmiany).
Warto dodać, że niektórzy prawnicy reprezentujący kredytobiorców mają wątpliwości co do takiego ustawowego „automatycznego” zastąpienia wskaźnika. Podnoszone są argumenty, czy można zmienić istotny element umowy bez zgody obu stron i czy rozporządzenie Ministra Finansów będzie do tego wystarczającą podstawą. Niemniej jednak ustawodawca (zarówno unijny, jak i krajowy) przewidział taką sytuację w przepisach – priorytetem jest ochrona stabilności rynku i interesu zbiorowego konsumentów. Gdyby pozostawić sprawę samym umowom, mielibyśmy tysiące sporów i niepewność co do dalszego obowiązywania kontraktów. Dlatego najbardziej prawdopodobny scenariusz to automatyczna zamiana z mocy prawa, bez potrzeby indywidualnej akceptacji aneksu przez klienta.
Osoby, które zamierzają zakwestionować swoje umowy kredytowe (o czym więcej poniżej, w kontekście sprawy w TSUE), mogą celowo nie podpisywać żadnych dobrowolnych aneksów dotyczących wskaźnika – licząc na korzystne dla nich rozstrzygnięcie sądowe. Jednak wejście w życie rozporządzenia zastępującego WIBOR prawdopodobnie i tak obejmie ich umowy automatycznie. Dopiero ewentualne prawomocne unieważnienie umowy przez sąd mogłoby wyłączyć taką umowę spod reżimu nowego wskaźnika (bo umowy by już nie było). Innymi słowy: jeśli ktoś „nie chce przejścia”, to w praktyce jedyną drogą jest próba unieważnienia umowy kredytu w sądzie. Sam sprzeciw wobec zmiany wskaźnika, bez podstaw prawnych, nie zablokuje procesu – WIBOR zniknie niezależnie od indywidualnych preferencji, a oprocentowanie kredytu będzie liczone wg POLSTR, dopóki umowa obowiązuje.
Prawne i regulacyjne mechanizmy wdrożenia zmiany
Reforma wskaźników jest prowadzona w ramach ścisłych ram prawnych, co ma zapewnić bezpieczeństwo obrotu i ochronę konsumentów. Oto najważniejsze mechanizmy prawne i regulacyjne towarzyszące tej zmianie:
- Rozporządzenie BMR (Benchmark Regulation) – unijne rozporządzenie 2016/1011, które ustanawia zasady dla administratorów wskaźników i ich użytkowników. To na gruncie BMR wprowadzono wymogi zwiększenia wiarygodności benchmarków, planów awaryjnych na wypadek zaprzestania wskaźnika oraz możliwość wyznaczenia zamiennika przez władze. Polska reforma WIBOR → POLSTR jest realizowana właśnie w duchu BMR. BMR zobowiązało banki do opracowania planów awaryjnych i wpisywania do umów klauzul awaryjnychokreślających, co się stanie, gdy wskaźnik przestanie być publikowany. Wiele banków od 2020-2021 roku informowało klientów o takich zapisach (często wymagało to podpisania aneksu), przygotowując grunt pod ewentualną zmianę.
- Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. reformy wskaźników (KS NGR) – ciało powołane w 2022 r. z inicjatywy KNF, skupiające przedstawicieli regulatorów, Ministerstwa Finansów, banków i ekspertów. To KS NGR opracował mapę drogową reformy i ostatecznie w grudniu 2024 wybrał indeks o roboczej nazwie WIRF (później nazwany POLSTR) jako następcę WIBOR. Rekomendacje Grupy Roboczej mają duży wpływ na działania regulatorów – np. KNF, GPW Benchmark i Ministerstwo Finansów opierają się na nich formułując przepisy. W kwietniu 2025 KS NGR oficjalnie potwierdził harmonogram końca 2027/początku 2028 dla pełnej konwersji i końca WIBOR.
- KNF i GPW Benchmark jako nadzorca i administrator: KNF (Komisja Nadzoru Finansowego) nadzoruje administratora wskaźników (GPW Benchmark) i ocenia zgodność metod z BMR. W 2020 r. KNF udzielił GPW Benchmark zezwolenia na administrowanie WIBOR/WIBID, a w kolejnych latach monitorował postępy reformy. GPW Benchmark natomiast odpowiada za techniczne opracowanie nowego indeksu – jego metodologia, zbieranie danych z rynku, publikację oraz wydanie tzw. Benchmark Statement opisującego wskaźnik. To zapewnia, że POLSTR będzie spełniał kryteria oficjalnego wskaźnika referencyjnego zgodnie z prawem UE.
- Rozporządzenie Ministra Finansów ws. zamiennika WIBOR – zapowiadany akt prawny, który zostanie wydany, gdy będzie zbliżał się termin zaprzestania publikacji WIBOR. Na mocy art. 23c BMR lub krajowych przepisów wykonawczych, Minister Finansów (albo inny uprawniony organ) będzie mógł wskazać, że od dnia X WIBOR zostaje zastąpiony przez POLSTR jako ustawowy następca w istniejących umowach. W rozporządzeniu tym zostanie prawdopodobnie określony sposób przeliczenia – np. właśnie wspomniany spread korygujący, ustalony na podstawie historycznej różnicy między WIBOR a POLSTR. Taki tryb zastosowano np. w Unii dla niektórych stawek LIBOR (UE wskazała zamienniki dla LIBOR CHF w umowach konsumenckich). U nas rolę tę odegra MF we współpracy z KNF. Projekt rozporządzenia zapewne będzie konsultowany z sektorem i ogłoszony z wyprzedzeniem, aby wszyscy mogli się przygotować.
- Ustawowe zabezpieczenia konsumentów: W polskim prawie (np. ustawa Prawo bankowe, ustawa o kredycie konsumenckim) mogą pojawić się dodatkowe zapisy ułatwiające ten proces – np. zwolnienie z opłat za aneksy związane z tą zmianą (jeśli jakieś będą potrzebne), obowiązek informacyjny banków wobec klientów, itp. Warto śledzić komunikaty UOKiK i Rzecznika Finansowego, którzy zwykle dbają, by interesy konsumentów były respektowane przy tego typu masowych zmianach.
Ogólnie, od strony prawnej zmiana ta jest starannie przygotowana – co powinno uchronić klientów przed negatywnymi skutkami. Zastosowanie jednolitego rozwiązania z poziomu regulacji zapewni spójność i pewność prawa: kredytobiorca nie musi się obawiać, że od stycznia 2028 jego umowa nagle stanie się „bezoprocentowa” lub że bank narzuci mu arbitralnie dowolną stopę. Wszystko odbędzie się według z góry ustalonych reguł, jednakowych dla całego rynku.
Ciekawostka: WIBOR na celowniku TSUE – czy grozi nam powtórka z „frankowiczów”?
Reforma wskaźnika referencyjnego to nie jedyne, co spędza sen z powiek bankom i kredytobiorcom. Równolegle bowiem toczy się prawna batalia o WIBOR w sądach. Kulminacją może być wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE), który rozstrzygnie, czy sposób wykorzystywania WIBOR-u w umowach mógł naruszać prawa konsumentów. 11 czerwca 2025 r. w Luksemburgu odbędzie się rozprawa przed TSUE w sprawie pytań prejudycjalnych zadanych przez polski sąd (sygn. C-471/24), dotyczących właśnie złotówkowych kredytów opartych o WIBOR. To pierwszy raz w historii, gdy problematyka kredytu złotowego (nie walutowego) trafia na agendę unijnego Trybunału, co pokazuje wagę zagadnienia.
Spór sprowadza się do tego, czy klauzule w umowach odsyłające do WIBOR były uczciwe i transparentne dla konsumenta. Pełnomocnicy kredytobiorców argumentują, że wiele osób nie było świadomych charakteru WIBOR, sposobu jego wyznaczania i ryzyka z nim związanego – co może czynić takie klauzule abuzywnymi (nieuczciwymi) w rozumieniu dyrektywy UE o klauzulach konsumenckich.
Jeśli TSUE potwierdzi te obawy, skutki mogą być dla banków poważne: potencjalnie unieważnienie setek tysięcy umów lub odfrankowienie ich odpowiednika – czyli usunięcie WIBOR z umowy i pozostawienie kredytu na samą marżę banku (co w praktyce oznaczałoby darmowy kredyt poza marżą). Tak właśnie stało się w przypadku kredytów walutowych: to TSUE swoimi wyrokami utorował drogę do masowego unieważniania umów frankowych w Polsce.
Na rozstrzygnięcie przyjdzie jednak poczekać – wyrok TSUE nie zapadnie od razu. Po czerwcowej rozprawie najpierw (być może za kilka miesięcy) opinię wyda Rzecznik Generalny, a finalny wyrok spodziewany jest dopiero pod koniec 2025 lub w pierwszej połowie 2026. Niemniej już samo postępowanie wpłynęło na krajowe realia: wiele sądów wstrzymuje się z wydawaniem wyroków w sprawach WIBOR, czekając na wskazówki z Luksemburga. Banki z jednej strony zapewniają, że WIBOR jest rynkowy i zgodny z prawem, z drugiej – w raportach finansowych zaczęły ujawniać ryzyko prawne związane z tymi pozwami. Kredytobiorcy zaś z uwagą śledzą rozwój wypadków, licząc na potencjalną ulgę.
Dla obecnego tematu – czyli zastąpienia WIBOR nowym POLSTR – orzeczenie TSUE będzie ciekawym punktem zwrotnym, choć niejako równoległym. Jeśli bowiem Trybunał orzeknie na korzyść konsumentów, może się okazać, że problemu WIBOR w umowach nie rozwiąże sama zamiana indeksu. Nawet po przejściu na POLSTR, klienci mogą dochodzić roszczeń za okres, gdy obowiązywał WIBOR, twierdząc że płacili odsetki nienależnie (bo klauzula WIBOR była nieważna). To może wywołać skomplikowane rozliczenia – np. odsetek zapłaconych w przeszłości – choć same bieżące płatności od momentu zastąpienia WIBOR odbywałyby się już zgodnie z nowym, legalnym wskaźnikiem. Innymi słowy, wyrok TSUE może stać się epilogiem ery WIBOR-u w dość dramatyczny sposób, potencjalnie przyznając rację części kredytobiorców i wpływając na bilanse banków.
Na razie to jednak gdybanie. Pewne jest, że polscy kredytobiorcy znajdują się w przełomowym momencie: z jednej strony systemowa reforma wskaźnika referencyjnego (WIBOR → POLSTR) mająca uporządkować przyszłość, z drugiej – batalia prawna rozliczająca się z przeszłością WIBOR-u. Obie sprawy łączy wspólny cel: zapewnienie sprawiedliwego i przejrzystego oprocentowania kredytów. Czy się to powiedzie bez zamieszania? Najbliższe lata przyniosą odpowiedź.
Podsumowanie:
Zmiana WIBOR na POLSTR to wydarzenie bez precedensu na polskim rynku finansowym. Dotknie ona praktycznie każdego kredytobiorcę hipotecznego w złotych, ale dzięki dobremu zaplanowaniu ma szansę odbyć się bezboleśnie. Kredytobiorcy mogą oczekiwać, że ich banki sprawnie wdrożą nowe stawki – być może wielu nawet nie odczuje momentu przełączenia, poza zmianą nazwy wskaźnika na wyciągu. W dłuższej perspektywie reforma powinna przynieść większą stabilność i zaufanie: oprocentowanie będzie oparte na solidniejszych podstawach, mniej podatne na wahania oderwane od realiów.
Oczywiście, ryzyko stopy procentowej nie znika – kto wybiera stopę zmienną, nadal musi liczyć się z tym, że rata wzrośnie, jeśli wzrosną stopy NBP. Ale przynajmniej będzie wiadomo, skąd ta zmiana się bierze i że nie kryje się za nią „widzimisię” banków czy archaiczna formuła WIBOR-u, lecz aktualna sytuacja rynkowa. Dla osób, które wolą pewność, alternatywą zawsze pozostaje kredyt o stałym oprocentowaniu – ten segment również się rozwija i być może reforma wskaźników jeszcze bardziej go upowszechni (bo zniknie argument o nieuczciwym WIBOR-ze – wybór między stałym a zmiennym będzie czystszy).
Finalnie, posiadacze kredytów powinni śledzić komunikaty swoich banków i mediów finansowych. Najbliższe miesiące i lata przyniosą kolejne konkrety: publikację spreadu korygującego, terminy konwersji, być może oferty migracji na nowe warunki. Warto te informacje czytać uważnie, by rozumieć, co dzieje się z naszym zobowiązaniem. Wiedząc jednak już teraz, co to jest POLSTR i dlaczego zastąpi WIBOR, jesteśmy lepiej przygotowani na nadchodzącą zmianę.
Jedno jest pewne: rok 2025 rozpoczyna w Polsce nową erę w oprocentowaniu kredytów hipotecznych. Era, która – miejmy nadzieję – będzie bardziej przewidywalna, przejrzysta i przychylna klientom, ucząc nas jednocześnie, jak ważne są solidne fundamenty zaufania w finansach.
