Sankcja kredytu darmowego: mity, realia i jak uzyskać „darmowy kredyt” od banku

Czy bank może podarować Ci odsetki i prowizje, zmieniając Twój drogi kredyt w kredyt darmowy? Brzmi jak finansowa fantazja albo chwyt reklamowy rodem z oszustwa – a jednak sankcja kredytu darmowego (SKD) istnieje naprawdę. Ta przewrotna regulacja prawna pozwala konsumentom uwolnić się od kosztów kredytu, jeśli bank popełnił błędy w umowie. Nic dziwnego, że jedni widzą w niej wybawienie dla zadłużonych, a drudzy – koszmar bankierów. W tym artykule krytycznie i analitycznie przyglądamy się SKD: czym jest sankcja kredytu darmowego, kiedy przysługuje, jakie krążą wokół niej mity, jak skutecznie ją wywalczyć i z jakimi konsekwencjami się wiąże. Wszystko to podane w stylu kompleksowego opracowania na rok 2025 – z odrobiną ironii, faktograficzną precyzją i praktycznymi poradami. Przygotuj się na demaskowanie mitów i solidną dawkę wiedzy o darmowym (prawie) kredycie!

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

Sankcja kredytu darmowego to przewidziany prawem mechanizm, dzięki któremu konsument może spłacać tylko pożyczony kapitał – bez odsetek, prowizji i innych opłat. Innymi słowy, jeśli bank lub inna instytucja kredytowa poważnie naruszy przepisy przy udzielaniu kredytu konsumenckiego, klient może uzyskać dla siebie „kredyt darmowy”. Brzmi niewiarygodnie? A jednak jest wpisane czarno na białym w polskim prawie – konkretnie w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 r., który wprowadził sankcję kredytu darmowego jako oręż ochrony konsumentów.

W praktyce sankcja kredytu darmowego nie unieważnia całej umowy kredytu. Zamiast tego „kara” bank za uchybienia, pozbawiając go zarobku na odsetkach i kosztach. Kredytobiorca w przypadku skutecznego zastosowania SKD oddaje tylko to, co pożyczył – ani złotówki więcej. Wszystkie naliczone odsetki, prowizje, opłaty przygotowawcze czy ubezpieczenia stają się nienależne i powinny zostać zwrócone klientowi. To trochę tak, jakby prawo powiedziało: „Banku, nie dopełniłeś obowiązków informacyjnych? Trudno, udzieliłeś klientowi kredytu gratis.” Dla kredytobiorcy to finansowy oddech ulgi, dla banku – dotkliwa sankcja za błędy.

Ważne: sankcja kredytu darmowego dotyczy tylko kredytów konsumenckich, a więc pożyczek i kredytów udzielanych osobom fizycznym na cele prywatne (niezwiązane z działalnością gospodarczą). Obejmuje to m.in. kredyty gotówkowe, pożyczki ratalne, zakupy na raty, karty kredytowe, a nawet niektóre kredyty hipoteczne sprzed 2017 r. o niewielkiej kwocie. Każdy taki kredyt musi jednak spełniać ustawową definicję – np. kwota nie może przekraczać 255 550 zł (lub równowartości w obcej walucie). Z sankcji wykluczone są natomiast kredyty na działalność gospodarczą i nowe kredyty hipoteczne udzielane na podstawie odrębnej ustawy (po 22 lipca 2017). Innymi słowy, przeciętny Kowalski spłacający pożyczkę konsumencką może myśleć o SKD, ale właściciel firmy czy świeżo upieczony posiadacz dużego kredytu mieszkaniowego – już nie.

„Sankcja kredytu darmowego to w założeniu miecz Damoklesa nad instytucjami finansowymi. Ustawodawca dał konsumentom potężne narzędzie – jeśli bank nie zagra fair i nie dotrzyma wszystkich obowiązków, klient ma prawo oddać tylko to, co pożyczył. To radykalne rozwiązanie, ale dzięki niemu standardy informacyjne traktowane są poważnie”

Co warte podkreślenia, sankcja kredytu darmowego nie jest „fanaberią” adwokatów czy luką prawną, lecz elementem europejskiego systemu ochrony konsumenta. Polska implementowała w ten sposób przepisy unijnej dyrektywy o kredycie konsumenckim, która wymaga, by za braki informacyjne kredytodawca poniósł dotkliwą konsekwencję. To dlatego próby kwestionowania samej idei SKD przez banki raczej skazane są na niepowodzenie – prawo stoi twardo po stronie konsumentów, co potwierdzają kolejne wyroki sądów w Polsce i Trybunału Sprawiedliwości UE.

Kiedy przysługuje sankcja kredytu darmowego?

Kiedy zatem kredytobiorca może śmiało powiedzieć: „Należy mi się sankcja kredytu darmowego”? Przepisy precyzyjnie określają warunki sankcji kredytu darmowego, czyli sytuacje, w których konsument uzyskuje prawo do spłaty kredytu bez kosztów. Ogólnie mówiąc, SKD przysługuje zawsze wtedy, gdy kredytodawca naruszył którykolwiek z istotnych obowiązków informacyjnych wobec konsumenta przy zawieraniu umowy. Ustawa wymienia katalog takich obowiązków – wystarczy uchybienie choćby jednemu, by otworzyć drogę do „darmowego” kredytu.

Typowe zaniedbania banku, które uprawniają do SKD:

Brak lub błędne informacje przed podpisaniem umowy. Bank przed udzieleniem kredytu musi przekazać klientowi formularz informacyjny z kluczowymi danymi (RRSO, całkowita kwota do spłaty, terminy itp.). Jeśli tego nie zrobił albo podał niepełne dane – mamy naruszenie.
Braki w treści umowy kredytowej. Umowa musi zawierać wszystkie elementy wymagane przez prawo (wyszczególnione w art. 30 ustawy). Przykładowo: dane stron, rodzaj kredytu, czas trwania, RRSO (Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania), całkowita kwota kredytu, całkowity koszt kredytu, harmonogram spłat, informacja o prawie do odstąpienia itp. Brak któregokolwiek z tych elementów to poważna wada.
Podanie niepoprawnych wartości. Często zdarza się, że w dokumentach znalazły się liczby, które nie trzymają się kupy – np. błędnie wyliczona RRSO, zawyżona (lub zaniżona) całkowita kwota do spłaty, błędny harmonogram. Nawet drobna omyłka drukarska może tu mieć znaczenie. Jeśli np. wpisano RRSO 10,5% zamiast 10,8%, bank może argumentować, że to mała różnica – ale prawo jest bezlitosne: uchybienie to uchybienie. TSUE potwierdził właśnie, że waga naruszenia nie ma znaczenia – liczy się sam fakt niedopełnienia obowiązku.
Naruszenie limitów kosztów pozaodsetkowych. Ustawa ogranicza maksymalne prowizje i opłaty pozaodsetkowe. Jeśli pożyczka (np. chwilówka) przekracza te limity albo naliczono podwójne koszty przy refinansowaniu – również można się bronić SKD.

W praktyce najczęstszym powodem zastosowania sankcji są braki lub błędy przy informowaniu o RRSO i kosztach kredytu. Gdy kredyt jest rozłożony na wiele lat, łatwo o drobny błąd w wyliczeniach – a to dla banku może oznaczać katastrofę finansową. Jak zauważa Anna Kowalska, ekspertka ds. praw konsumenta: „Najdrobniejszy błąd w danych przekazanych klientowi może kosztować bank cały zysk z umowy. Widzimy umowy, gdzie RRSO różni się o ułamki procenta od wartości rzeczywistej – niby nic, ale konsument dostaje wtedy prawo do sankcji. To pokazuje, jak restrykcyjne jest to prawo, ale taki był cel: zdyscyplinować rynek”.

Warunki formalne skorzystania z SKD są równie ważne jak same uchybienia banku. Po pierwsze, kredyt musi być objęty ustawą (o czym pisaliśmy wyżej – konsumencki, odpowiednia kwota, data po 18 grudnia 2011 itp.). Po drugie, klient musi zmieścić się w określonych ramach czasowych. I tu kryje się pułapka, o której wielu kredytobiorców nie wie: prawo do sankcji kredytu darmowego jest ograniczone w czasie.

Uwaga – termin! Uprawnienie do skorzystania z sankcji wygasa po upływie 1 roku od dnia wykonania umowy. Mówiąc prościej, jeśli Twój kredyt jest już spłacony, masz maksymalnie 12 miesięcy od zapłacenia ostatniej raty, by złożyć wniosek o SKD. Po tym okresie roszczenie wygasa. Co istotne, z SKD można skorzystać także w trakcie spłaty kredytu – nie trzeba czekać do końca. Ale jeśli kredyt spłaciłeś np. dwa lata temu, niestety jest za późno. Niektórzy kredytodawcy próbują nawet zawężać ten termin, twierdząc że rok liczy się od wypłaty kredytu – to jednak nadinterpretacja, z którą można walczyć w sądzie. Bezpieczna zasada brzmi: masz rok od całkowitej spłaty, ale im szybciej, tym lepiej.

Checklist: Czy przysługuje Ci sankcja kredytu darmowego?

✅ Jesteś konsumentem – kredyt nie był na firmę, a środki przeznaczyłeś na cele prywatne.
✅ Kwota kredytu ≤ 255 550 zł (lub równowartość w innej walucie) – zgodnie z limitem ustawy o kredycie konsumenckim.
✅ Umowa zawarta po 18 grudnia 2011 – wcześniejsze kredyty nie podlegają obecnym przepisom (choć małe kredyty sprzed 2011 mogły korzystać ze starych regulacji, a małe hipoteki sprzed 2017 mają swoje zasady).
✅ W umowie lub procesie udzielania kredytu były uchybienia – np. brak RRSO, błędny harmonogram, brak informacji o prawie odstąpienia itd.
✅ Dotrzymujesz terminu – kredyt nadal spłacasz lub spłaciłeś go nie dalej niż 12 miesięcy temu.
✅ Złożyłeś (lub możesz złożyć) pisemne oświadczenie o SKD – bez tego formalnie sankcja nie zadziała.

Jeśli na większość powyższych punktów możesz odpowiedzieć twierdząco, istnieje spora szansa, że sankcja kredytu darmowego jest w Twoim zasięgu. Oczywiście diabeł tkwi w szczegółach – liczy się konkretna treść umowy i dokumentów. Dlatego zawsze warto dokładnie je przeanalizować (o tym, jak to zrobić, piszemy w sekcji „Jak skutecznie dochodzić SKD?”).

Case study 1: Pan Andrzej zaciągnął w 2018 r. kredyt gotówkowy na 50 tys. zł na remont domu. Oprocentowanie nominalne 8%, prowizja 5%. Bank zapewniał, że wszystko jest jasne, Andrzej podpisał umowę i spłacał raty. Po kilku latach dowiedział się z mediów o sankcji kredytu darmowego. Wyciągnął umowę z szuflady i ku swojemu zdziwieniu odkrył, że na 10 stronach drobnym drukiem brakuje informacji o RRSO – kluczowej wartości, którą bank powinien był podać. Andrzej złożył reklamację, powołując się na art. 45 ustawy. Bank odpisał, że „RRSO można sobie samemu obliczyć”, więc nie widzi podstaw do uznania roszczeń. Andrzej nie dał za wygraną – skierował sprawę do sądu. W 2024 r. sąd uznał rację konsumenta: bank naruszył obowiązek informacyjny, więc kredyt stał się darmowy. Andrzej musiał oddać tylko pozostały kapitał, a bank zwrócił mu łącznie 12 tys. zł odsetek i prowizji, które ten spłacił przez pierwsze lata.

Ta historia (oparta na realnych scenariuszach) pokazuje, że czasem wystarczy jeden brakujący wskaźnik w umowie, by otworzyć drzwi do sankcji. Niestety, nie każda sprawa jest tak jednoznaczna – stąd wiele mitów i nieporozumień, którym przyjrzymy się poniżej.

Mity vs. rzeczywistość SKD

Sankcja kredytu darmowego funkcjonuje w przestrzeni publicznej stosunkowo od niedawna, więc narosło wokół niej sporo mitów. Sprzyja temu zarówno brak świadomości wśród kredytobiorców, jak i celowe działania niektórych zainteresowanych stron. Pora wziąć pod lupę najpopularniejsze mity na temat SKD i skonfrontować je z rzeczywistością.

Mit 1: „Kredyt całkowicie za darmo? To jakaś ściema od naciągaczy.”
Kredytobiorca: „Znajomy mówił mi o darmowym kredycie, ale myślałem, że to oszustwo. Darmowe pożyczki to tylko w spamie mailowym albo u lichwiarzy-cudotwórców.”

Rzeczywistość: Sankcja kredytu darmowego faktycznie brzmi zbyt pięknie, by było to prawdziwe – ale jest usankcjonowana prawnie. Nie jest to żadna piramida finansowa ani oferta szemranej firmy, tylko ustawowe prawo konsumenta, potwierdzane przez sądy. Oczywiście bank „sam z siebie” nigdy nie zaproponuje Ci darmowego kredytu – musisz o to zawalczyć. Ale nieprawdą jest, że SKD to mit. Jak pisał serwis Prawo.pl, do sądów trafiły już tysiące pozwów o sankcję kredytu darmowego. Pierwsze sprawy kończą się korzystnymi wyrokami dla klientów, a banki w kilku przypadkach nawet uznały roszczenia na etapie reklamacji. To pokazuje, że SKD działa realnie, a nie tylko na papierze. Mitem jest więc twierdzenie, że darmowy kredyt to wyłącznie chwyt marketingowy – banki w Polsce faktycznie zmuszane są oddawać odsetki klientom.

Mit 2: „SKD to unieważnienie kredytu – nie muszę już nic oddawać bankowi.”
Wierzący w mit: „Jak wygrałem sankcję, to chyba mogę przestać płacić cokolwiek? W końcu darmowy kredyt to darmowy, czyli mam kasę za free?”

Rzeczywistość: To bardzo niebezpieczne przekonanie. Sankcja kredytu darmowego nie oznacza darowania długu! Kredytobiorca nadal musi spłacić cały wypłacony kapitał, tyle że bez dodatkowych kosztów. Jeśli więc ktoś mylnie uzna, że SKD zwalnia go ze spłaty rat w ogóle, i np. zaprzestanie spłacania kapitału – wpędzi się w poważne tarapaty. Bank w takiej sytuacji ma prawo dochodzić zwrotu pożyczonych pieniędzy (np. wypowiedzieć umowę i żądać natychmiastowej spłaty pozostałego kapitału). Sankcja to nie to samo, co unieważnienie umowy. Umowa kredytu pozostaje w mocy, tylko jej warunki finansowe ulegają zmianie na korzyść klienta: oprocentowanie de facto staje się 0%, prowizje i opłaty są zniesione, a wszystko, co klient już zapłacił ponad kapitał – podlega zaliczeniu lub zwrotowi. Podsumowując: darmowy kredyt = kredyt bez kosztów, ale nie bez obowiązku oddania pożyczonych pieniędzy.

Przykład (mit vs. realia): Pan Jan myślał, że po złożeniu oświadczenia o SKD nie musi już płacić rat. Zaprzestał spłaty całkowicie, ciesząc się „wygraną z bankiem”. Niestety, był w błędzie – bank wypowiedział umowę i zażądał zwrotu całego kapitału jednorazowo. Pan Jan musiał szybko znaleźć pieniądze, a do tego wpadł w negatywną historię kredytową. Gdyby znał realia SKD, wiedziałby, że powinien nadal spłacać raty kapitałowe, pomijając tylko część odsetkową. Na szczęście w większości przypadków prawnicy i doradcy jasno instruują klientów: nie przestawaj spłacać kapitału!.

Mit 3: „Tylko cwaniacy i kombinatorzy korzystają z sankcji darmowego kredytu.”
Głos bankowca: „Całą tę hecę z darmowymi kredytami nakręcają kancelarie odszkodowawcze. Wmawiają ludziom problemy, których nie ma, żeby zarobić na pozwach. To sztucznie wykreowany temat – uczciwy klient spłaca co do grosza, co podpisał.”

Rzeczywistość: Taki przekaz rzeczywiście płynie z ust przedstawicieli banków. Związek Banków Polskich utrzymuje, że roszczenia o SKD są wydumane i napędzane przez kancelarie w poszukiwaniu zarobku. To część strategii obronnej banków, swoisty czarny PR mający zniechęcić klientów do dochodzenia swoich praw. Prawda jest jednak taka, że gdyby nie było wadliwych umów, nie byłoby spraw o SKD – jak ripostują prawnicy konsumentów. To realne problemy tysięcy ludzi, którzy często nie zdawali sobie sprawy, że umowa była niezgodna z prawem. Mówienie o „cwaniakach” jest nadużyciem – większość osób korzysta z sankcji w dobrej wierze, bo czują się oszukani przez instytucje finansowe. Mityczni „kombinatorzy” może istnieją (zdarzały się podobno przypadki klientów, którzy świadomie polowali na błąd banku, by potem skorzystać z SKD), ale są to marginalne historie. Zresztą nawet jeśli – czy można winić konsumenta, że korzysta z narzędzia, jakie dało mu prawo? Bank dysponuje sztabem prawników i pełną kontrolą nad treścią umowy. Jeśli mimo to popełnia błąd, ciężar konsekwencji spada na niego. To sedno idei sankcji kredytu darmowego – wyrównać nierównowagę sił między profesjonalnym bankiem a przeciętnym obywatelem.

Głos z drugiej strony: „Nie widzę racjonalnego powodu, by konsumenci mieli nie dochodzić swoich praw i nie sprawdzać umów. Chodzi o zagwarantowanie im ochrony na poziomie standardów europejskich” – przekonuje prawnik reprezentujący frankowiczów, który dostrzega analogię do walki z nieuczciwymi zapisami w umowach walutowych. Jego zdaniem retoryka banków to straszak mający zapobiec efektowi kuli śnieżnej, bo masowe roszczenia o SKD byłyby dla nich bardzo bolesne.

Mit 4: „Trzeba spłacić kredyt do końca, żeby skorzystać z SKD.”
Obiegowa opinia: „Usłyszałam, że sankcję można zastosować dopiero po spłacie kredytu, więc jeśli jeszcze spłacam raty, to się nie kwalifikuję.”

Rzeczywistość: To półprawda. Faktycznie, wiele głośnych przypadków dotyczy osób, które spłaciły już swoje kredyty i teraz walczą o zwrot pieniędzy. W ich przypadku sankcja działa retroaktywnie – oddają tylko kapitał (który już oddali), a cała reszta wraca na ich konto. Jednak absolutnie nie jest wymogiem spłata kredytu w całości przed złożeniem oświadczenia o sankcji. Można to zrobić w dowolnym momencie trwania umowy. Wtedy zamiast zwrotu nadpłaconych odsetek, po prostu przestaniemy je płacić na przyszłość, a kolejne raty staną się dużo niższe. W praktyce sporo osób decyduje się dochodzić SKD, gdy kredyt już jest w znacznym stopniu spłacony – bo wtedy czują się bezpieczniej i nie obawiają się konfliktu z bankiem podczas trwania umowy. Ale nie ma przeszkód, by wystąpić o sankcję zaraz na początku spłaty, np. po kilku miesiącach od zaciągnięcia kredytu (gdy zorientujemy się w naruszeniach). Trzeba tylko pamiętać o terminie rocznym po spłacie – jeśli już spłacimy cały kredyt, zegar zaczyna tykać i mamy rok na reakcję. Jeśli kredyt nadal spłacamy – zegar jeszcze nie ruszył.

Mit 5: „Sankcja kredytu darmowego to bułka z masłem – wystarczy jedno pismo i po sprawie.”
Optymista: „Znajomy w internecie pisał, że wysłał do banku pismo, powołał się na artykuł ustawy i bank umorzył mu odsetki. To chyba proste, więc sam coś napiszę i wyślę.”

Rzeczywistość: Życie to nie film – zazwyczaj nie ma tak różowo. Owszem, pierwszym krokiem jest złożenie oświadczenia do banku, ale w zdecydowanej większości przypadków bank odmawia uznania sankcji po dobroci. Instytucje finansowe bronią się przed utratą zysków, więc liczenie na to, że po jednym liście kredyt stanie się darmowy, jest naiwne. Realistycznie, trzeba być gotowym na dłuższą walkę, prawdopodobnie w sądzie. Według doniesień, banki same z siebie niemal nigdy nie zgadzają się na SKD – chyba że sprawa jest dla nich tak oczywista i przegrana, że wolą ugodzić się z klientem, zanim inni się dowiedzą (to jednak rzadkie przypadki). Standardem jest brak odpowiedzi lub odmowa z ogólnym uzasadnieniem, co zmusza klienta do wniesienia pozwu. Dlatego mit o „łatwej wygranej” jest szkodliwy – niedoświadczona osoba może po otrzymaniu odmowy z banku machnąć ręką i zrezygnować, myśląc że to koniec. Tymczasem odmowa banku to dopiero początek batalii. Wytrwałość jest opłacalna: ci, którzy poszli do sądu, coraz częściej wygrywają i spłacają tylko kapitał. Średnio klienci odzyskują ok. 18 tys. zł nadpłaconych kosztów, a rekordziści – nawet po 100 tys. zł zwrotu (to w skrajnych przypadkach długich, drogich kredytów). Nagroda jest więc znaczna, ale zdobycie jej wymaga zachodu.

Mit 6: „Sankcja kredytu darmowego to nowość, jeszcze nic pewnego.”
Sceptyk: „Ja tam wolę poczekać. Może coś tam w sądach ludzie próbują, ale nie wiadomo jak się to skończy. Poczekam aż będą pewne precedensy.”

Rzeczywistość: Rzeczywiście, SKD długo była przepisem uśpionym. Od 2011 r. istniała, ale niemal nikt z niej nie korzystał – aż do ostatnich lat. Dopiero po 2019 r. zaczęła rosnąć świadomość, częściowo za sprawą afery frankowej(konsumenci zobaczyli, że z bankiem można wygrać w sądzie). W 2022–2023 ruszyła fala pozwów o sankcję darmowego kredytu. W 2024 r. zaczęły zapadać pierwsze wyroki – wiele z nich korzystnych dla kredytobiorców. Wciąż nie było jednak jednolitej linii orzeczniczej. Dobra wiadomość jest taka, że na początku 2025 r. sytuacja stała się dużo jaśniejsza. Sąd Rejonowy w Warszawie zadał pytania Trybunałowi Sprawiedliwości UE w sprawie SKD, a TSUE w lutym 2025 wydał wyrok potwierdzający prorynkową (prokonsumencką) wykładnię. Trybunał jasno stwierdził: jeśli bank nie dopełnił obowiązków informacyjnych, państwo członkowskie (jak Polska) może go pozbawić prawa do odsetek – nawet gdy naruszenie jest drobne i konsument nie doznał bezpośredniej szkody. To rozwiało wiele wątpliwości. Teraz polskie sądy mają zielone światło, by orzekać na korzyść klientów bez obaw, że sankcja jest „zbyt surowa” w błahych przypadkach. Oczywiście każdy sędzia ocenia dowody w konkretnej sprawie, więc nie ma gwarancji wygranej – ale fundamenty prawne SKD są już mocne. Można zatem przestać traktować sankcję kredytu darmowego jak eksperyment. To działające narzędzie, którego przyszłość (o czym jeszcze napiszemy) rysuje się dość jasno. Nie ma więc sensu zwlekać z roszczeniami, licząc na „pewniejsze jutro” – bo to dzisiejsze rozstrzygnięcia budują tę pewność.

Podsumowując dział mity vs. fakty: sankcja kredytu darmowego to nie cud, nie oszustwo, ani nie natychmiastowa wygrana na loterii. To poważne, choć wymagające determinacji narzędzie prawne dla konsumentów. Mity wokół SKD często rozsiewają ci, którym jest nie na rękę (banki) lub osoby niedoinformowane. Teraz, gdy znamy już prawdę, przejdźmy do praktyki – jak skutecznie dochodzić swoich praw i uzyskać sankcję kredytu darmowego w realnym świecie.

Jak skutecznie dochodzić SKD w 2025?

Skoro wiemy już, że sankcja kredytu darmowego może nam przysługiwać, rodzi się kluczowe pytanie: jak uzyskać sankcję kredytu darmowego w praktyce? Cały proces wymaga kilku kroków, od analizy dokumentów po ewentualną batalię sądową. Poniżej przedstawiamy schemat działania krok po kroku oraz garść porad, jak zwiększyć swoje szanse na sukces.

Schemat: Droga do darmowego kredytu (SKD) krok po kroku

Analiza umowy i dokumentów – zacznij od dokładnego przejrzenia swojej umowy kredytowej oraz załączników. Sprawdź, czy zawierają wszystkie wymagane elementy (RRSO, kwoty, terminy, informacje o odstąpieniu itp.). Porównaj liczby – czy całkowity koszt kredytu zgadza się z sumą rat? Czy RRSO odpowiada oprocentowaniu i prowizjom? Wyszukaj drobnym drukiem, czy przypadkiem nie brakuje jakiejś klauzuli. Jeśli masz dostęp do formularza informacyjnego, który powinieneś otrzymać przed zawarciem umowy – sprawdź, czy go w ogóle dostałeś i czy jest wypełniony poprawnie. To moment na wykrycie ewentualnych naruszeń warunkujących sankcję kredytu darmowego. Możesz zrobić to sam, korzystając z dostępnych w internecie checklist, ale najlepiej skonsultować się z prawnikiem lub rzecznikiem konsumentów, bo niektóre błędy mogą być trudno zauważalne dla laika. Wielu profesjonalistów (kancelarie, stowarzyszenia konsumenckie) oferuje wstępną analizę umowy często bezpłatnie lub za drobną opłatą – warto skorzystać, by mieć pewność.
Zebranie dokumentacji – przygotuj pełen komplet dokumentów związanych z kredytem. Podstawą jest umowa kredytowa (oryginał lub kopia) wraz z wszelkimi aneksami. Do tego harmonogram spłat, tabele opłat i prowizji, regulaminy – cokolwiek, co otrzymałeś przy podpisaniu. Zgromadź też potwierdzenia wpłat, historię spłaty rat, korespondencję z bankiem (np. jeśli były reklamacje, pytania). Te dokumenty będą dowodami, jeśli sprawa trafi do sądu. Jeśli czegoś Ci brakuje – np. zgubiłeś harmonogram – zwróć się do banku o wydanie duplikatu. Masz do tego prawo jako strona umowy.
Złożenie oświadczenia o sankcji kredytu darmowego – to kluczowy etap, od którego formalnie wszystko się zaczyna. Musisz poinformować kredytodawcę na piśmie, że korzystasz ze swojego uprawnienia z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Pismo powinno zawierać: Twoje dane i dane kredytu, podstawę prawną (wspomniany art. 45), opis uchybień banku, na które się powołujesz (np. „umowa nie zawiera RRSO, co stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt… ustawy”), oraz wyraźne oświadczenie, że wobec tego żądasz traktowania umowy jak kredytu darmowego. Dobrze jest też wskazać, czego oczekujesz: np. zwrotu już zapłaconych odsetek i obniżenia przyszłych rat do samego kapitału. Pismo wyślij listem poleconym za potwierdzeniem odbioru lub złóż w oddziale banku z pokwitowaniem przyjęcia. Zachowaj dowód nadania/odbioru – to będzie ważne w sądzie. Pamiętaj o terminie – jeśli kredyt spłacony, upewnij się, że mieścisz się w 12 miesiącach od spłaty. Oświadczenie złożone po terminie będzie nieskuteczne, a bank z pewnością to wykorzysta.
Oczekiwanie na odpowiedź banku – po złożeniu oświadczenia bank ma ustawowo 30 dni (maksymalnie 60 w szczególnych przypadkach) na odpowiedź na reklamację konsumenta. Co zrobi bank? Jak wspomnieliśmy w obalaniu mitów – najpewniej odmówi uznania sankcji. Może odpisać np.: „Państwa roszczenie uważamy za bezzasadne, umowa spełnia wymogi” itp. Czasem banki wdają się w polemikę, próbując tłumaczyć, że wszystko było przekazane prawidłowo (np. „informacja o RRSO była w załączniku nr 5, proszę spojrzeć” – choć np. klient tego załącznika nigdy nie dostał). Bywa, że bank milczy – co po 30 dniach oznacza automatyczne uznanie reklamacji, ale uwaga: w praktyce banki nie respektują SKD nawet milcząc i i tak zmuszają nas do sądu. Słowem, nie nastawiajmy się na cud na tym etapie. To raczej formalność do odhaczenia przed kolejnym krokiem.
Pozew do sądu – gdy bank odprawi nas z kwitkiem, pora skierować sprawę na drogę sądową. To już poważniejsze przedsięwzięcie, dlatego w tym momencie warto mieć prawnika. Oczywiście można samemu napisać pozew i reprezentować się przed sądem (tak jak w sprawach frankowych zdarzali się samozwańczy eksperci), ale ryzyko błędów formalnych czy przeoczenia czegoś istotnego jest duże. W pozwie precyzyjnie określamy nasze żądania: np. „ustalenie, że powodowi przysługuje uprawnienie z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (sankcja kredytu darmowego) w związku z umową kredytu XYZ, oraz zasądzenie od pozwanego banku zwrotu kwoty X zł tytułem nienależnie pobranych odsetek i opłat”. Do pozwu dołączamy dowody – kopie umowy, pismo do banku, odpowiedź banku, dowody wpłat, obliczenia wykazujące np. wysokość nadpłaconych odsetek. Należy też uiścić opłatę sądową od pozwu. Dobra wiadomość: w sprawach konsumenckich koszty nie są zaporowe – opłata wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, ale nie więcej niż 1000 zł (taki maksymalny pułap przewiduje ustawa dla konsumentów, podobnie jak w sprawach frankowych). Więc nawet jeśli domagamy się 50 tys. zł zwrotu, zapłacimy 1000 zł opłaty. Gdy żądamy np. 10 tys. zł – opłata to 500 zł. Dodatkowo trzeba się liczyć z kosztami prawnika (honorarium) o ile go mamy, chyba że działamy na zasadzie sukces fee (niektóre kancelarie pobierają wynagrodzenie dopiero po wygraniu sprawy, jako procent odzyskanej kwoty).
Postępowanie sądowe – po złożeniu pozwu czeka nas czas oczekiwania (sądy są obłożone, więc kilka miesięcy na pierwszą rozprawę to norma). W międzyczasie bank zapewne złoży odpowiedź na pozew, gdzie przedstawi swoją argumentację przeciw SKD. Trzeba być przygotowanym na różne strategie obrony banku (szczegółowo omawiamy je w następnym rozdziale). Nasza rola – wraz z prawnikiem – to podtrzymać swoje racje i przedstawić dowody. Sąd może przeprowadzić różne dowody: dokumenty, zeznania świadków (np. czasem pracownik banku potwierdza, że faktycznie nie wręczano pewnych informacji), a nawet dowód z opinii biegłego. Biegły z dziedziny finansów może zostać powołany np. do przeliczenia, czy RRSO podane w umowie było zgodne z prawdą. Jeśli błąd nie jest oczywisty, taka ekspertyza może przekonać sąd, że istotnie wystąpiła rozbieżność na niekorzyść konsumenta. Bank oczywiście będzie kwestionować każdy zarzut – np. twierdząc, że klient i tak wiedział, co podpisuje, albo że brak jakiejś informacji nie miał wpływu na jego decyzję. Jednak po wyroku TSUE z 2025 te argumenty straciły moc – sąd nie musi badać, czy klient był wprowadzony w błąd, wystarczy sam fakt naruszenia przepisów.
Wyrok i jego skutki – finałowy etap to wyrok sądu. Jeżeli wygramy, sąd stwierdzi, że przysługuje nam sankcja kredytu darmowego. Co to oznacza w praktyce? Kredyt uznaje się za darmowy od początku jego trwania. Sąd zasądzi zwrot wszelkich nadpłaconych kwot (odsetek, prowizji, opłat) – np. jeśli dotąd spłaciliśmy 30 rat, z czego 10 tys. stanowiło kapitał, a 5 tys. odsetki i 2 tys. prowizje, to te 7 tys. powinno zostać zwrócone. Jeśli kredyt nadal trwa, bank musi skorygować harmonogram – dalsze raty powinny obejmować już wyłącznie spłatę pozostałego kapitału, bez odsetek. W efekcie miesięczna rata znacząco spadnie, albo okres kredytowania się skróci (zależnie od technicznego rozliczenia). A co jeśli sprawa dotyczy kredytu już spłaconego? Wówczas po wygranej po prostu otrzymamy przelew z banku na kwotę wszystkich zapłaconych kiedyś odsetek i opłat (to bywa przyjemne zaskoczenie – dostajesz nagle z powrotem np. kilkanaście tysięcy złotych, niejako zwrot dawnych odsetek). Jeśli przegramy – cóż, wtedy umowa pozostaje bez zmian, a my poza stratą czasu poniesiemy koszty (sąd może nas obciążyć kosztami procesu, w tym kosztami prawnika banku – zazwyczaj parę tysięcy zł). Oczywiście od niekorzystnego wyroku można się odwołać (apelacja), ale to znów wydłuża sprawę.
Wykonanie wyroku i ewentualna apelacja – jeśli bank przegra, powinien wykonać wyrok: zwrócić pieniądze, skorygować saldo kredytu. Często jednak banki składają apelacje, by odwlec ostateczną porażkę. W międzyczasie klient może wystąpić o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności i np. skierować sprawę do komornika, jeśli bank by zwlekał ze zwrotem. To już jednak szczegóły techniczne po wygranej batalii. Ważne, że po prawomocnym zakończeniu sprawy sankcja staje się faktem nie do podważenia.

Jak widać, dochodzenie sankcji darmowego kredytu to proces wieloetapowy. Skuteczność zależy od skrupulatności i konsekwencji. Oto kilka praktycznych porad, które mogą zwiększyć szanse na sukces:

Nie zwlekaj z decyzją. Jeśli podejrzewasz, że Twoja umowa kwalifikuje się do SKD, działaj szybko. Czas działa na niekorzyść zwłaszcza dla spłaconych kredytów (termin roczny). Im wcześniej zaczniesz, tym mniej odsetek ewentualnie zdążysz zapłacić zanim nastąpi rozstrzygnięcie.
Zbadaj umowę u profesjonalisty. Samodzielnie możesz nie wychwycić wszystkich niuansów. Prawnicy znający temat wiedzą, gdzie najczęściej banki popełniały błędy. Czasem umowa wygląda na kompletną, ale brakowało poprawnego formularza informacyjnego – czego konsument mógł nawet nie być świadomy. Fachowa analiza da Ci pewność, czy jest podstawa do walki.
Uważaj na pseudofachowców. W ślad za wzrostem popularności SKD mogą pojawić się samozwańcze firmy obiecujące „załatwienie wszystkiego” za wysoką prowizją. Wybieraj sprawdzonych pełnomocników – np. kancelarie, które mają doświadczenie w sprawach przeciw bankom (choćby z frankami). Unikaj podpisywania pochopnie umów, w których oddajesz np. 40% wygranej firmy windykacyjnej. Lepiej negocjować uczciwe warunki – wielu radców prawnych i adwokatów oferuje np. 10-20% sukces fee plus drobne opłaty wstępne. Porównaj oferty, popytaj na forach.
Dopilnuj formalności oświadczenia. To banalne, ale dokument musi być na papierze i podpisany własnoręcznie. Mail do banku nie wystarczy, SMS tym bardziej. Najlepiej sporządzić dwa jednobrzmiące egzemplarze – jeden dać/ wysłać do banku, na drugim poprosić o potwierdzenie odbioru (lub zachować zwrotkę pocztową). W treści powołaj się konkretnie na „sankcję kredytu darmowego z art. 45 ustawy”. Unikaj emocjonalnych tyrad – rzeczowo wylicz uchybienia i żądanie. Pismo powinno wyglądać profesjonalnie; jeśli nie czujesz się na siłach, poproś prawnika o pomoc w jego napisaniu.
Przygotuj się na odmowę – i nie zrażaj nią. Gdy przyjdzie odpowiedź z banku pełna prawniczych formułek, że wszystko było ok – nie daj się zbić z tropu. To standardowa taktyka zniechęcania. Bank liczy, że odpuścisz. Nie odpuszczaj, jeśli jesteś przekonany co do naruszeń. To, co bank uznaje za „bezpodstawne”, sąd może ocenić zupełnie inaczej.
Zadbaj o finansowanie procesu. Pozew to opłata, dojazdy na rozprawy, ewentualne zaliczki na biegłych (czasem sąd je nakłada). Warto mieć na boku fundusz na te koszty albo umówić się z kancelarią, że pokrywa je za Ciebie (są i takie modele). Pamiętaj, że po wygranej większość kosztów zwróci Ci bank. Ale do tego czasu trzeba mieć poduszkę finansową, by prowadzić sprawę.
Bądź cierpliwy i zbieraj informacje. Sprawy mogą trwać od kilku miesięcy do nawet dwóch lat (jeśli apelacja). W międzyczasie śledź doniesienia – orzecznictwo się rozwija, może pojawić się wyrok Sądu Najwyższego czy nowe argumenty. Wsparcie merytoryczne i psychiczne daje też internet – istnieją grupy dla pozywających banki, gdzie ludzie dzielą się doświadczeniami z SKD. To cenna wiedza praktyczna i motywacja, by wytrwać do końca.

„Diabeł tkwi w szczegółach. Skuteczność w sprawach SKD w dużej mierze zależy od drobiazgowej analizy umowy. Jeden przeoczony paragraf może zniweczyć sukces albo – przeciwnie – okazać się asem w rękawie. Dlatego przygotowanie to podstawa. W sądzie z kolei trzeba być odpornym na zagmatwane tłumaczenia strony bankowej. Oni potrafią zasypać papierami i wyliczeniami, by stworzyć wrażenie, że wszystko zrobili dobrze. Dobry pełnomocnik będzie umiał to rozmontować i sprowadzić sprawę do sedna: czy był obowiązek? Czy został spełniony? Nie? Koniec kropka, jest sankcja.” – podkreśla prawnik, reprezentujący konsumentów w sporach finansowych.

Banki kontra SKD: metody obrony

Z punktu widzenia banków, sankcja kredytu darmowego to zagrożenie, które pojawiło się nagle i uderza w podstawy ich modelu biznesowego. Trudno się dziwić, że instytucje finansowe nie składają broni i podejmują różne działania, by bronić się przed SKD. Można je podzielić na dwa fronty: PR-owy (wizerunkowy) i prawno-procesowy.

Na froncie wizerunkowym banki – głównie poprzez organizacje branżowe i zaprzyjaźnionych ekspertów – starają się przedstawiać roszczenia o darmowy kredyt jako nadużycie i „polowanie na czarownice”. Wspomnieliśmy już o narracji, że to kancelarie kreują problem z chciwości. Celem jest zasiać wątpliwość w społeczeństwie: czy aby ci pozywający banki nie są po prostu spryciarzami, którzy szukają pretekstu, by nie płacić? Banki akcentują moralny aspekt – próbują przedstawić wykorzystanie SKD jako coś w rodzaju wyłudzenia.

Padają argumenty, że przecież klient korzystał z kapitału, wiedział że będzie płacił odsetki, więc nie powinien mieć możliwości uchylenia się od tego. Na konferencjach i w mediach branżowych przedstawiciele banków sugerują, że sankcja darmowego kredytu jest zbyt surowa, nieadekwatna do przewinień i że to banki padają ofiarą drobnych pomyłek, które są wykorzystywane przeciw nim przez roszczeniowych klientów.

„To absurdalna kara nieproporcjonalna do błędu. Tracimy całe oprocentowanie nawet, jeśli gdzieś przecinek był w złym miejscu. To psuje zaufanie i zachęca do kombinatorstwa.” – żalił się anonimowo jeden z menedżerów banku, cytowany w branżowym raporcie.

Oczywiście z perspektywy konsumentów taka argumentacja jest mało przekonująca – mało kto współczuje bankom, które same ustanowiły skomplikowane wzorce umów. Niemniej wizerunkowo banki starają się budować atmosferę, że SKD = nieetyczne żerowanie na pomyłkach. Można to porównać do narracji znanej z początków afery frankowej, gdy próbowano przedstawiać frankowiczów jako ludzi chcących przerzucić swoje ryzyko na banki. Z czasem jednak opinia publiczna zrozumiała, że to banki zawiniły. Podobnie może być z sankcją kredytu darmowego – im więcej faktów wychodzi na jaw, tym trudniej kupić opowieść, że to biedne banki są poszkodowane.

Na froncie prawnym banki stosują całą gamę metod obrony w poszczególnych sprawach. Oto najważniejsze strategie banków przeciw SKD:

Kwestionowanie naruszenia. Najbardziej podstawowa linia obrony: „żadnego naruszenia nie było”. Banki w odpowiedziach na reklamacje i w sądzie będą utrzymywać, że wszystko wypełniły należycie. Często interpretują przepisy na swoją korzyść – np. twierdzą, że jeśli nawet brakuje jakiejś informacji w umowie, to dostarczenie jej w innym dokumencie (np. w ulotce czy mailu) spełnia obowiązek. Albo że pewne dane da się „wyliczyć”, więc brak jednego parametru nie szkodzi. Taka argumentacja zwykle rozmija się z literalnym brzmieniem ustawy, ale bywa dla laika przekonująca – stąd ważne, by sędzia dokładnie znał przepisy konsumenckie. Po wyroku TSUE 2025, gdzie jasno stwierdzono, że sankcja może być stosowana nawet przy drobnych uchybieniach, ta obrona będzie jeszcze trudniejsza. Banki próbują jednak wykazać, że uchybienia nie było, np. przedstawiają dowód, że klient otrzymał formularz z RRSO (czasem wyciągają jakieś potwierdzenia wygenerowane systemowo). Jeśli fakty są oczywiste (np. brak RRSO czarno na białym), bank może czepiać się formy. Przykład: w jednej sprawie bank argumentował, że co prawda RRSO nie było wpisane w treści umowy, ale klient podpisał osobne oświadczenie, że zapoznał się z kosztami – według banku to równoznaczne ze spełnieniem obowiązku. To kreatywna interpretacja, zazwyczaj odrzucana przez sądy, ale pokazuje pomysłowość obrony.
Podważanie statusu konsumenta. Jeśli kredytobiorca prowadzi jakąś działalność gospodarczą albo kwota kredytu była większa i przeznaczona np. na inwestycję, bank może twierdzić, że nie był on konsumentem, więc sankcja go nie obejmuje. Przykład: rolnicy lub osoby prowadzące jednoosobową działalność często zaciągają kredyty „prywatne” na różne cele, ale banki próbują później wykazać, że np. traktor kupiony za tę pożyczkę służył jednak firmie, więc klient to przedsiębiorca. Status konsumenta bywa dyskusyjny w niektórych przypadkach granicznych. Banki będą to wykorzystywać, bo jeśli uda się przekonać sąd, że klient nie miał ochrony konsumenckiej, to sprawa SKD upada (bo sankcja dotyczy tylko kredytu konsumenckiego). Jednak sądy ostatnio dość szeroko patrzą na definicję konsumenta, a TSUE również chroni osoby prowadzące drobną działalność, jeśli umowa nie była jednoznacznie zawodowa.
Zarzut przedawnienia lub przekroczenia terminu. Banki pilnują terminów – jeśli klient spóźnił się ze złożeniem oświadczenia ponad rok od spłaty kredytu, bank natychmiast podniesie, że uprawnienie wygasło. Podobnie spróbują zastosować przedawnienie roszczeń finansowych. Roszczenie o zwrot nadpłaconych odsetek traktowane jest jako świadczenie okresowe, więc banki twierdzą, że przedawnia się w 3 lata. Czyli jeśli ktoś spłacał kredyt 5 lat temu, to może nawet jeśli zmieścił się w 12 miesiącach z oświadczeniem, ale od zapłaty pierwszych rat minęło ponad 3 lata – bank powie: zwrot tych najstarszych odsetek jest przedawniony. Tu jest pewna niejasność prawna, bo można spierać się, czy roszczenie o SKD to jedno świadczenie (oddanie całości nadpłaty), czy wiele drobnych (każda rata osobno). Niemniej, banki korzystają z każdej okazji, by ograniczyć kwotę do zwrotu, więc będą wyliczać, ile lat minęło od poszczególnych płatności.
Matematyczne wojny – biegli i interpretacje. Gdy sprawa dotyczy np. błędnego RRSO, bank może bronić się, że „RRSO było prawidłowe, tylko inaczej liczone” albo że klient został poinformowany w inny sposób o kosztach. Mogą powoływać własnych biegłych czy analizy, próbując relatywizować oczywiste liczby. Zdarzało się, że bank przedstawiał skomplikowane wyliczenia sugerujące, że brak 0,01% w RRSO nie miał znaczenia dla rzeczywistego kosztu. To często próba mącenia obrazu – liczą, że sędzia, zmęczony cyframi, uzna: „No może faktycznie drobiazg, odrzucę powództwo”. Jednak teraz, po wytycznych TSUE, sędzia nie powinien się tym kierować – drobiazg też ma znaczenie, bo prawo jest zerojedynkowe w tych kwestiach.
Wnioski dowodowe opóźniające postępowanie. Banki grają też na czas. Mogą składać mnóstwo wniosków dowodowych: „prosimy o zażądanie z banku wszystkich dokumentów, notatek ze spotkań, przesłuchanie dziesięciu świadków, powołanie biegłego ds. bankowości, ds. ekonomii, ds. rachunkowości…”. Każdy taki wniosek to potencjalne miesiące opóźnienia (szczególnie czekanie na biegłego). Sąd co prawda może odrzucić dowody nieistotne, ale nie zawsze to robi od razu, by nie narazić się na zarzut stronniczości. Zatem pełnomocnicy banków nieraz celowo komplikują sprawę, licząc, że zniechęcą powoda albo doczekają korzystnej zmiany prawa. Przy dużej skali spraw (jak np. frankowych) takie opóźnianie służyło bankom do doczekania ugód lub zmian linii orzeczniczej. W SKD teraz linia jest prokonsumencka, więc gra na czas to głównie opóźnianie nieuniknionego – ale dla banku każdy miesiąc z zatrzymanymi pieniędzmi klienta to coś.
Propozycje ugodowe za zamkniętymi drzwiami. Nie jest wykluczone, że bank widząc, iż sprawa w sądzie zmierza ku porażce, zaproponuje ugodę: np. zaproponują klientowi zwrot połowy odsetek w zamian za wycofanie pozwu i zrzeczenie się dalszych roszczeń. Dla banku to ograniczenie strat i precedensu, dla klienta – dylemat: wziąć pewne 50% teraz czy ryzykować walkę o 100%? Zależy od apetytu na ryzyko. Wiele kancelarii odradza ugody, jeśli prawo wyraźnie stoi po stronie klienta. Ale niektórzy klienci, zmęczeni procesem, godzą się. Banki mogą próbować takich ugód szczególnie przy większych kwotach sporu, by uniknąć rozgłosu.
Lobbing na rzecz zmiany prawa. To długofalowa strategia. Banki już sygnalizują, że sankcja darmowego kredytu jest zbyt dotkliwa i postulują jej złagodzenie. Być może będą naciskać na ustawodawcę, by przy okazji wdrażania nowej unijnej dyrektywy (tzw. CCD2) zmienił przepisy – np. dopuścił „naprawienie” błędu przez bank w określonym terminie bez sankcji, albo wprowadził sankcję proporcjonalną (np. obniżenie oprocentowania zamiast anulowania całego). Na razie to sfera spekulacji, bo społeczne nastroje nie sprzyjają ułatwianiu życia bankom kosztem konsumentów. Jednak banki kontra SKD to batalia, która może przenieść się z sal sądowych na forum legislacyjne. W sekcji o przyszłości SKD powiemy więcej, jakie zmiany mogą nadejść.

Podsumowując, banki nie oddają pola bez walki. Ich metody obrony bywają bezpardonowe – od grania na emocjach i moralności, po wyrafinowane chwyty proceduralne. Dla konsumenta ważne jest, by być świadomym tych taktyk, ale się nimi nie zrażać. Ostatecznie, jeśli prawo jest po naszej stronie, a dowody jasno pokazują błąd banku, nawet najlepsze sztuczki prawników bankowych mogą nie wystarczyć. Cierpliwość i dobry pełnomocnik to recepta na przebicie się przez mur obronny instytucji finansowej.

Głos z sektora bankowego: „Obawiamy się efektu kuli śnieżnej. Franki nauczyły klientów, że opłaca się kwestionować umowy. Teraz idą za ciosem z kredytami konsumenckimi. Jeśli sądy nas zaleją pozwami SKD, straty sektora mogą iść w setki milionów. Staramy się temu zapobiec, podnosząc standardy nowych umów i walcząc o uczciwe traktowanie istniejących. Prawo jednak jest dla nas surowe” – mówi pragnący zachować anonimowość doradca jednego z dużych banków. Jego wypowiedź zdradza rosnącą nerwowość w sektorze.

Koszty vs. korzyści SKD

Warto teraz spojrzeć z szerszej perspektywy: jakie są koszty i korzyści sankcji kredytu darmowego – dla konsumenta, dla banku, dla gospodarki i społeczeństwa? Ta analiza pokaże nam, czy gra jest warta świeczki i jakie konsekwencje niesie masowe korzystanie z SKD.

Korzyści dla kredytobiorcy

Oszczędność pieniędzy. To najbardziej namacalne. Dzięki sankcji kredytu darmowego klient oszczędza wszystkie koszty kredytu. W zależności od wysokości pożyczki i oprocentowania, mogą to być tysiące, a czasem dziesiątki tysięcy złotych. Średnio odzyskiwane kwoty, jak wspomniano, oscylują wokół kilkunastu tysięcy, co dla przeciętnej rodziny jest znaczącym zastrzykiem gotówki. Nawet w mniejszych kredytach – powiedzmy 10 000 zł na 3 lata z 15% RRSO – koszty wyniosłyby ok. 2-3 tys. zł. Dzięki SKD można je zachować w portfelu. Dla większych kredytów (50-100 tys. na 5 lat) odsetki i opłaty to już kilkanaście-kilkadziesiąt tysięcy zł, które w razie sukcesu wracają do klienta. Czasem ludzie żartują: to lepsze niż jakakolwiek lokata czy inwestycja – jednorazowo odzyskujesz kupę kasy. Trochę racji w tym jest, bo realna stopa zwrotu z wygranej sprawy SKD bywa ogromna (płaciliśmy np. 10% rocznie odsetek, a nagle dostajemy je z powrotem – to jakby zarobić te 10% rocznie za każdy rok kredytu).
Zmniejszenie raty i ulga finansowa. Jeśli kredyt nadal spłacamy, sankcja darmowego kredytu oznacza natychmiastowe odciążenie domowego budżetu. Przykład: rata 800 zł, z czego 500 zł kapitału i 300 zł odsetek – po SKD rata spada do 500 zł. To 300 zł miesięcznie więcej w kieszeni. W czasach rosnących cen i drożyzny, taka ulga może być zbawienna. Dla osób zadłużonych po uszy, odzyskanie oddechu dzięki SKD może wręcz uchronić przed popadnięciem w spiralę zadłużenia. Pomyślmy: ktoś miał kilka kredytów, udało mu się uzyskać sankcję na jednym – środki zaoszczędzone na odsetkach może przeznaczyć na spłatę innych długów. Finansowo więc korzyść z SKD jest nie tylko jednorazowa (zwrot), ale i długoterminowa (łatwiejsze dopięcie domowego budżetu w kolejnych miesiącach, brak odsetek narastających dalej).
Poczucie sprawiedliwości i satysfakcja. Tego nie przeliczymy na złotówki, ale wielu konsumentów podkreśla, że ogromną wartością jest dla nich wygranie z bankiem w słusznej sprawie. Często klienci czują się bezsilni wobec korporacji – umowy są narzucane, warunki dyktowane jednostronnie. SKD pozwala odwrócić role: to konsument, na mocy prawa, rozdaje karty. Wyobraźmy sobie minę bankowca, który musi klientowi oddać odsetki i prowizje – coś, co zwykle jest świętością (zysk banku). Dla niektórych osób ta moralna satysfakcja, poczucie, że wygrała sprawiedliwość, jest równie ważna jak same pieniądze. W tle jest też przywrócenie równowagi – skoro bank naruszył prawo, to ponosi konsekwencje. Klient nie czuje się już ofiarą, lecz stroną, która wyegzekwowała należne prawa.
Poprawa świadomości finansowej. To bardziej pośrednia korzyść. Osoby, które przejdą przez proces walki o SKD, z reguły stają się dużo bardziej świadome swoich praw i ostrożne przy kolejnych umowach. Wiedzą już, na co patrzeć, jakie dokumenty zbierać, czego wymagać od banku. Ta wiedza rozejdzie się też na ich otoczenie – opowiedzą rodzinie, znajomym. W dłuższej perspektywie zwiększa się ogólna wiedza konsumentów o finansach. A to przekłada się na zdrowszy rynek (banki muszą traktować poważniej klientów, którzy są zorientowani).

Koszty i ryzyka dla kredytobiorcy

Czas i stres. Niestety, dochodzenie sankcji darmowego kredytu to nie bułka z masłem. Trzeba zainwestować sporo czasu w zbieranie papierów, kontakt z prawnikiem, śledzenie sprawy. Postępowanie sądowe to stres: rozprawy, pisma procesowe, oczekiwanie na wyrok. Dla niektórych osób już sama myśl o pójściu do sądu wywołuje nerwy. Walka z bankiem może trwać rok, dwa, a w tym czasie niepewność – wygram czy nie – może być obciążająca psychicznie. To koszt, który trudno zmierzyć, ale nie można go pomijać. Nie każdy ma siłę i chęci na taką przeprawę, nawet jeśli stawka jest wysoka.
Koszty finansowe (procesowe). Mimo że finalnie większość kosztów w przypadku wygranej pokryje bank, to na starcie i w trakcie to konsument musi wyłożyć pewne kwoty. Wspomnieliśmy o opłacie od pozwu (do 1000 zł). Do tego dojdą ewentualne koszty pełnomocnika – jeśli płatne z góry, to mogą być parę tysięcy. Czasem dochodzą koszty biegłego (kilka tysięcy zł, często pokrywane zaliczkowo po połowie przez strony). Gdy sprawę przegramy, tracimy to wszystko i jeszcze możemy zostać obciążeni kosztami banku (np. zwrotem kosztów zastępstwa procesowego – w sprawach o kilkanaście tys. zł to może być ok. 2 700 zł, w większych max do 10 800 zł według stawek). Nawet wygrywając, odzyskujemy koszty według stawek, które nie zawsze pokryją to, co wydaliśmy realnie (np. jeśli daliśmy prawnikowi 5 000 zł, a stawka zasądzona to 3 600 zł, to różnicę musimy pokryć sami). Trzeba więc liczyć się z pewnym wkładem finansowym, swoistą inwestycją pod ryzyko. Dla wielu osób wydatek rzędu kilku tysięcy złotych może być problemem – paradoksalnie, najbardziej skorzystaliby ci najbardziej zadłużeni, ale oni często nie mają środków na opłacenie prawników. Stąd popularność modelu prowizyjnego – ale on z kolei uszczupla kwotę wygraną (np. oddajemy 20% dla kancelarii). Tak czy inaczej, coś za coś – albo płacimy z góry i ryzykujemy, albo oddajemy część wygranej. To koszt korzystania z SKD.
Ryzyko przegranej. Mimo sprzyjającego klimatu prawnego, nie ma 100% gwarancji sukcesu. Sąd może uznać, że bank jednak dostarczył informacje, albo że w dokumentach nie było uchybienia (może myśleliśmy, że czegoś brak, a bank przedłoży dowód, że jednak było). Bywa, że dowody są niejednoznaczne i sędzia może dać wiarę bankowi. Wtedy klient zostaje z niczym, a nawet z długiem (kosztami). To ryzyko zawsze należy wkalkulować. Oczywiście można zmniejszyć je korzystając z dobrej obsługi prawnej i pozywając tylko gdy jesteśmy pewni naruszeń – ale nadal element nieprzewidywalności istnieje.
Relacje z bankami. To miękki temat: niektórzy obawiają się, że pozywając bank, spalą za sobą mosty – np. później trudniej im będzie dostać kredyt w przyszłości, bo trafią na jakąś „czarną listę kłopotliwych klientów”. Oficjalnie banki nie mogą dyskryminować klientów za korzystanie z ich praw. Faktem jest jednak, że w wąskim środowisku bankowym pewne informacje krążą. Może się zdarzyć, że jeśli ponownie pójdziesz do tego samego banku po pożyczkę, a w międzyczasie toczyłeś z nim spór, to nie spojrzą na Ciebie przychylnie. Jednak w dobie zautomatyzowanych scoringów kredytowych, liczy się głównie historia w BIK (biurze informacji kredytowej). Jeśli dbałeś, by w trakcie sporu nie mieć opóźnień (np. płaciłeś raty terminowo, a dopiero po wygranej odzyskałeś nadpłaty), Twoja historia kredytowa jest czysta. Sam fakt, że dochodziłeś praw w sądzie, nie pojawia się w rejestrach kredytowych. Zatem realnie nie powinno to przekreślać szans na kredyt gdzie indziej. Pewna niechęć może być psychologiczna, ale trudno ją zmierzyć. Z drugiej strony – po co brać kolejny kredyt u kogoś, kto Cię wcześniej naciął? Wielu klientów po takich przejściach przenosi się do innych banków i to też jest forma odreagowania.

Skutki dla banków

Straty finansowe. Dla banku sankcja kredytu darmowego to utrata zaplanowanych przychodów z odsetek i opłat. Jeżeli zjawisko byłoby jednostkowe – machną ręką. Ale już teraz mówimy o tysiącach spraw, a w razie masowości mogą to być dziesiątki czy setki tysięcy kredytów. Banki liczą straty: średnio 18 tys. zł zwrotu na klienta, pomnóżmy to przez np. 10 tysięcy spraw – wychodzi 180 mln zł. A 10 tysięcy spraw to nadal ułamek wszystkich potencjalnie wadliwych umów (w latach 2011-2020 udzielono setek tysięcy kredytów konsumenckich rocznie w Polsce). Oczywiście nie każdy miał błędy, ale skala maksymalnego zagrożenia dla sektora mogłaby sięgnąć nawet kilku miliardów złotych, gdyby wszyscy uprawnieni skorzystali z SKD. W rzeczywistości nigdy tak się nie dzieje, bo nie wszyscy są świadomi lub chętni i nie wszędzie były naruszenia. Prawnicy oceniają jednak, że banki realnie obawiają się lawiny pozwów. Już przygotowują rezerwy finansowe na te sprawy. Każdy przegrany proces to nie tylko zwrot klientowi, ale też koszty obsługi prawnej, odsetki ustawowe za opóźnienie (tak, od kwot zwracanych też muszą naliczyć odsetki za czas procesu). Te sumy potrafią rosnąć.
Koszty reputacyjne. Bank, który masowo przegrywa z klientami, traci reputację. Zwłaszcza, jeśli wyjdzie na jaw, że notorycznie nie dopełniał obowiązków informacyjnych. W dobie mediów społecznościowych takie informacje się rozchodzą. Klienci mogą nabrać nieufności: „Skoro bank X kantował na umowach, to ja tam kredytu nie wezmę.” Oczywiście ogół społeczeństwa nie śledzi orzeczeń sądów detalicznie, ale w prasie branżowej już nazw konkretnych banków się nie podaje – raczej ogólnie mówi się o zjawisku. Mimo to, im więcej spraw, tym głośniej. Dla banków to PR-owy ból głowy – muszą jakoś reagować, np. zapewniać, że „to stare umowy, teraz już wszystko robimy zgodnie z prawem”. Takie tłumaczenia jednak mogą nie przekonać części klientów.
Wpływ na wyniki finansowe i politykę kredytową. Jeśli sankcja kredytu darmowego stanie się powszechna, banki mogą próbować rekompensować straty gdzie indziej. Mogą np. podnieść marże kredytowe dla nowych klientów, argumentując (choć nie wprost), że muszą pokryć ryzyko SKD. Innymi słowy, koszt niesolidności w przeszłości przerzucą częściowo na przyszłych kredytobiorców. To cyniczne, ale w gospodarce często tak bywa – bank, żeby utrzymać zyski, wyrówna straty np. droższymi kredytami lub opłatami. W skali makro, jeśliby SKD miała zachwiać rentownością części banków, mogłoby to wpłynąć na ograniczenie akcji kredytowej (banki mniej chętnie pożyczają, bo boją się kolejnych strat). Jednak tutaj trzeba zachować umiar: większość polskich banków jest stabilna finansowo, a kwoty nawet rzędu kilkuset milionów zł strat są dla nich bolesne, ale nie dewastujące (przykładowo, na ugody frankowe banki rezerwują po kilka miliardów, i dają radę). Sektor bankowy może więc ponieść koszty SKD bez załamania, choć zapewne odbije to sobie gdzie indziej.
Konieczność poprawy standardów. Pozytywny skutek uboczny dla banków: musiały w końcu wziąć się za bary i poprawić swoje procedury. Jeśli jakikolwiek bank jeszcze po 2011 r. niedbale sporządzał umowy, to teraz ma nauczkę. Najprawdopodobniej wszystkie nowe umowy kredytowe są już dopięte na ostatni guzik pod kątem formalnym. Banki wdrożyły listy kontrolne, systemy, które nie pozwolą wygenerować umowy bez RRSO czy innego wymaganego pola. To oznacza, że obecnie zaciągane kredyty raczej nie będą obarczone wadami skutkującymi SKD. W ten sposób prawo osiąga swój cel prewencyjny: wywiera presję na banki, by działały poprawnie. Dla banków to może i koszt (trzeba było przeszkolić pracowników, zmienić druki, może zainwestować w systemy IT), ale długofalowo standardy się poprawiają – co oznacza mniej konfliktów i roszczeń w przyszłości. Jednym słowem, banki zostały zmuszone do podniesienia jakości obsługi i transparentności, co jest pozytywne systemowo.

Społeczne i ekonomiczne tło sankcji kredytu darmowego

Z perspektywy społecznej, sankcja kredytu darmowego wywołuje dyskusję o etyce w finansach. Czy słuszne jest, że konsument dostaje kredyt praktycznie bez kosztów, mimo że korzystał z pieniędzy banku przez lata? Zwolennicy SKD mówią: tak, bo bank złamał zasady, więc ponosi karę – to sprawiedliwe. Krytycy twierdzą: to rodzi pokusę nadużycia(tzw. moral hazard po stronie klienta). Bo jeśli ludzie wiedzą, że jak znajdą błąd, to nie muszą płacić odsetek, to mogą zaczynać traktować to jak sport albo „skok na kasę”. Prawda zapewne leży pośrodku – większość ludzi nie zaciąga kredytu z zamiarem szukania haka na bank, ale jak już go znajdą, to czemu nie skorzystać? Etycznie jest to akceptowalne, bo działa w ramach prawa.

Społecznie istotne jest też to, że SKD dotyczy zwykle osób mniej zamożnych niż frankowicze. Frankowe kredyty hipoteczne brały osoby kupujące mieszkania – często klasa średnia. SKD dotyczy np. kredytów ratalnych na pralkę, pożyczek gotówkowych na wakacje czy remont. To bardziej masowe, ludowe produkty kredytowe. Wiele osób, które padały ofiarą niejasnych umów, to ludzie nie mający armii doradców finansowych. Teraz mają narzędzie, by dochodzić swoich racji. To trochę taki oddolny ruch sprawiedliwości konsumenckiej. W dłuższej perspektywie może to zwiększyć zaufanie do rynku finansowego – paradoksalnie tak, bo jeśli klienci widzą, że w razie czego prawo ich chroni, to mniej boją się brać kredytów. Oczywiście, to zaufanie buduje się, gdy ludzie wiedzą, że banki już muszą grać fair (bo inaczej sankcja).

Z punktu widzenia gospodarki, pojedyncze sukcesy klientów to drobnostka, ale masowe zjawisko mogłoby trochę obciążyć system sądownictwa. Już teraz sądy mają kolejki spraw frankowych, a dołożyły się sprawy o SKD. Jeżeli lawina miałaby ruszyć pełną parą, sądy rejonowe (bo tam trafiają sprawy o niższe kwoty) mogą być mocno zajęte. To generuje koszty dla państwa (więcej pracy sędziów, być może potrzeba dodatkowych etatów). Można uznać, że to koszt egzekwowania prawa – lepsze to, niż tolerować łamanie przepisów przez lata. Niemniej, jest to czynnik, który pewnie biorą pod uwagę decydenci.

Podsumowanie kosztów i korzyści: dla przeciętnego konsumenta korzyści z sankcji kredytu darmowego przeważają nad kosztami, o ile ma on determinację i podstawy do działania. Można zaoszczędzić spore pieniądze i naprawić pewną niesprawiedliwość, kosztem czasu, nerwów i pewnego ryzyka. Dla banków SKD to wyraźnie negatywne zjawisko finansowo, ale może pozytywne w sensie wymuszenia lepszych praktyk. Społecznie – to element zwiększania świadomości i ochrony konsumenckiej, co zwykle wychodzi gospodarce na zdrowie (bo uczciwsze warunki = mniejsze patologiczne zadłużenie, itp.). Oczywiście, zbyt daleko idące konsekwencje (np. masowe bankructwo banków z powodu SKD) nie wchodzą w grę – skala nie ta, by zachwiać sektorem. Mówimy raczej o pewnym koszcie edukacji dla banków.

„Szanse, że sankcja kredytu darmowego zdestabilizuje sektor bankowy są niewielkie. To nie franki – stawki są niższe, choć liczba umów większa. Banki zapewne odczują to w wynikach, może podniosą opłaty tu i ówdzie, ale nie przewiduję trzęsienia ziemi. Natomiast długofalowo zyskujemy coś cenniejszego: rynek, na którym obie strony, i klient, i bank, uważniej czytają umowę. Bank – by nie przegiąć, klient – by egzekwować swoje prawa. Taka równowaga jest zdrowa i warta tych kosztów” – ocenia analityk sektora bankowego.

Przyszłość sankcji kredytu darmowego

W roku 2025 sankcja kredytu darmowego z przykurzonej ciekawostki prawnej stała się gorącym tematem. Co dalej? Jak może wyglądać przyszłość SKD w Polsce – za rok, za pięć lat? Czy czeka nas fala pozwów porównywalna do „frankowej”, czy raczej temat przycichnie? Przyjrzyjmy się możliwym scenariuszom, biorąc pod uwagę aspekty prawne, rynkowe i społeczne.

1. Efekt domina po wyroku TSUE. Lutowy wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE 2025 r. w sprawie SKD – pierwszy taki dotyczący Polski – prawdopodobnie doda wiatru w żagle konsumentom. Teraz, gdy z Luksemburga jasno poszedł sygnał „macie prawo pozbawiać banki odsetek nawet za drobne błędy”, prawnicy mają ułatwione zadanie. Oczekuje się, że polskie sądy ujednolicą orzecznictwo w duchu prokonsumenckim. Być może Sąd Najwyższy wkrótce wyda uchwałę potwierdzającą linię (już zapowiadano, że SN czekał na TSUE, by zająć stanowisko). To oznacza, że sprawy w sądach rejonowych i okręgowych będą szły sprawniej, bez rozterek sędziów „czy to nie za surowo dla banku”. Ta przewidywalność powinna zachęcić kolejnych klientów i kancelarie do działania. Można więc spodziewać się, że liczba pozwów o sankcję kredytu darmowego wzrośnie w latach 2025-2026. Czy będzie to lawina na miarę frankowiczów? Prawnicy są podzieleni. Niektórzy ostrzą sobie zęby na nowy front, zwłaszcza gdy sprawy frankowe zaczną wygasać. Inni tonują nastroje, mówiąc że wartość sporów SKD jest dużo mniejsza, więc nie wszystkich będzie stać i nie każdemu będzie się chciało iść do sądu o np. 3000 zł zwrotu. Możliwe więc, że czeka nas fala, ale umiarkowana. Kilkadziesiąt tysięcy spraw rocznie – tak, setki tysięcy – raczej nie. Zresztą, każdy upływający miesiąc działa na korzyść banków, bo przedawniają się stare roszczenia i wygasa prawo dla dawnych spłat. Tak czy inaczej, najbliższe 2-3 lata to będzie szczyt zainteresowania SKD. Potem zacznie ono naturalnie maleć.

2. Zmiana prawa (dyrektywa CCD2 i krajowe regulacje). Na horyzoncie jest nowa unijna Dyrektywa w sprawie kredytu konsumenckiego (tzw. CCD2), która ma zastąpić tę z 2008 r. Polskie władze będą musiały ją wdrożyć – prawdopodobnie do 2026 r. Czy coś zmieni się w kwestii sankcji kredytu darmowego? Nowa dyrektywa kładzie nacisk na lepszą informację dla konsumentów i może wymagać wprowadzenia jeszcze czytelniejszych formularzy. W projektach pojawiały się pomysły, by sankcje za błędy były bardziej proporcjonalne, ale ostateczny kształt nie jest jeszcze znany. Możliwe, że polski ustawodawca przy okazji nowelizacji spróbuje nieco zmodyfikować art. 45 ustawy. Banki zapewne będą lobbować za tym, by np. dać im możliwość sprostowania błędu w określonym terminie zanim zadziała sankcja – np. odkryliśmy, że umowa ma błąd, to bank ma 14 dni na korektę wobec klienta, i jeśli to zrobi, to sankcji nie ma. Takie rozwiązania funkcjonują w niektórych krajach. Pytanie, czy polski rząd przychyli się do tego. Biorąc pod uwagę dominujący nurt prokonsumencki w UE i fakt, że polskie społeczeństwo jest wyczulone na sprawy bankowe, radykalne osłabienie SKD jest mało prawdopodobne. Bardziej realne są drobne korekty. Ale trzeba być czujnym – zmiana jednego przepisu może ograniczyć możliwości dochodzenia praw przez klientów przyszłych umów. Dla umów już zawartych raczej nic się nie zmieni (prawo nie działa wstecz). Zatem ewentualne zmiany dotkną nowych kredytów za parę lat.

3. Wyczerpywanie się „wadliwych” umów. Jak zauważyliśmy, banki zapewne od pewnego czasu mocno pilnują poprawności dokumentów. Jeśli założymy, że po 2020 r. większość umów jest już wolna od błędów (lub minimalizuje je), to pula umów, gdzie SKD może zadziałać, dotyczy głównie lat 2011-2020. Te kredyty sukcesywnie są spłacane. Zakładając, że typowy kredyt gotówkowy trwa 3-5 lat, znaczna część tamtych umów już wygasła – choć dla tych z końca okresu nadal jest czas roszczeń. W każdym razie, można się spodziewać, że do około 2027 r. większość „problematycznych” umów zostanie albo spłacona i przedawni się, albo klienci wystąpią z roszczeniami. Po tym okresie SKD może zejść ze sceny, bo nowe umowy nie będą już dawały pretekstu do sankcji (o ile branża nauczyła się na błędach). Inaczej mówiąc, sankcja kredytu darmowego może okazać się narzędziem interwencyjnym wykorzystywanym intensywnie przez kilka lat, po czym sytuacja się unormuje.

4. Nowe obszary zastosowania? Ciekawym pytaniem jest, czy idea SKD pozostanie ograniczona do kredytów konsumenckich, czy też zainspiruje działania w innych obszarach. Np. kredyty hipoteczne – tam sankcji jako takiej nie ma (jest osobna ustawa). Jednak jest furtka: niektóre stare małe hipoteki sprzed 2017 r. podpadają pod definicję kredytu konsumenckiego (jeśli kwota < 255 tys. zł). I rzeczywiście, pojawiały się przypadki wykorzystywania SKD przy kredytach hipotecznych z lat 2006-2011. Tam jednak ustawowo ograniczono sankcję tylko do czterech lat od złożenia oświadczenia (tak, ustawodawca przewidział, że nie chcą „darmowych” kredytów hipotecznych przez 30 lat, więc dali limit 4 lat odsetek do odzyskania). W każdym razie, to margines. Natomiast patrząc szerzej – sankcja darmowego kredytu to pewien model: karać finansowo instytucję za niedopełnienie obowiązków wobec klienta. Możliwe, że w przyszłości pojawią się podobne mechanizmy np. w ubezpieczeniach, telekomunikacji itp., choć tam specyfika inna. Na razie SKD zostaje w swojej niszy.

5. Świadomość społeczna i edukacja. Spodziewamy się, że termin „sankcja kredytu darmowego” przebije się do mainstreamu. Już teraz piszą o tym duże media, choćby Interia czy Rzeczpospolita. Jeśli spraw zaczną przybywać, to np. UOKiK czy Rzecznik Finansowy mogą rozpocząć kampanie informacyjne, poradniki dla konsumentów. Być może powstaną proste narzędzia online: checklisty, kalkulatory sprawdzające poprawność RRSO itp., by ludzie sami mogli ocenić, czy ich umowa kwalifikuje się do SKD. Wzrost świadomości będzie mieć dwojaki efekt: więcej osób upomni się o swoje, ale też więcej osób przed zawarciem umowy będzie patrzeć bankom na ręce. Idealna przyszłość byłaby taka, że każdy konsument przy podpisywaniu umowy kredytowej sprawdza, czy wszystkie wymagane dane są i czy RRSO jest sensowne – a jeśli coś nie gra, pyta i żąda poprawy na miejscu. Wtedy w ogóle nie trzeba później sankcji, bo błąd jest korygowany zawczasu. Czy tak będzie? Może nie masowo, ale najbardziej świadomi klienci tak zrobią.

6. Czy SKD stanie się drugą aferą frankową? Wiele osób porównuje sankcję kredytu darmowego do spraw frankowych, bo mechanizm podobny: konsument pozywa bank, żeby nie płacić odsetek (w frankach – żeby unieważnić umowę). Jednak skala jest nieco inna. Franki dotyczyły ~700 tys. kredytów, często ogromnych (mieszkania). SKD potencjalnie dotyczy milionów małych kredytów, ale o łącznej wartości jednostkowo mniejszej. Frankowicze tworzyli zżytą społeczność, mieli silne poczucie krzywdy (bo zadłużali się w walucie, której ryzyka nie rozumieli). W SKD aż takiego czynnika emocjonalnego nie ma – tu chodzi raczej o bycie świadomym błędu formalnego. Dlatego trudno oczekiwać marszów na Warszawę czy wielkich stowarzyszeń SKD-owiczów 😉. To będzie się działo bardziej po cichu, case by case, choć w sumie może objąć więcej osób niż franki. Jednak nie będzie to aż tak spektakularne medialnie. Co nie znaczy, że mniej ważne dla tych rodzin, które odzyskają pieniądze.

7. Zmiana podejścia banków. Za parę lat możemy zobaczyć nową strategię banków: zamiast walczyć do upadłego, mogą zacząć zawierać ugody polubowne na szerszą skalę. Jeśli orzecznictwo się ustabilizuje i banki zobaczą, że przegrywają 90% takich spraw, być może stwierdzą: szkoda na to czasu i pieniędzy, lepiej zaproponować klientowi coś od razu. Np. program dobrowolnych zwrotów części kosztów dla umów z błędami – w zamian za podpisanie aneksu, że klient nie pójdzie do sądu. To by odciążyło sądy i zmniejszyło koszty prawne banków. Czy jest na to szansa? Część banków poszła tą drogą przy frankach (ugody frankowe zaoferowane klientom, zanim pójdą do sądu). Jeśli regulator (np. KNF – Komisja Nadzoru Finansowego) nacisnąłby, by rozwiązać problem SKD polubownie, może by to rozważono. Na razie banki bronią się retorycznie i prawnie, ale pragmatyzm może w końcu zwyciężyć. Dla konsumentów ugoda oznacza zwykle trochę mniejszy zysk niż wygrana w sądzie, ale za to szybciej i bez wysiłku. Zobaczymy, czy doczekamy się takiego trendu.

Na zakończenie warto spojrzeć z dystansu: sankcja kredytu darmowego w przyszłości może stać się case study w podręcznikach prawa i ekonomii jako przykład interesującego rozwiązania ochronnego. Być może inne kraje będą analizować polskie doświadczenia – bo nie wszędzie w Europie jest tak ostra sankcja. Może Unia rozważy ujednolicenie podejścia. Polska, która często była antybohaterem jeśli chodzi o prawa konsumentów finansowych (vide dzikie zapisy w umowach frankowych), tutaj może stać się przykładem skutecznej regulacji prokonsumenckiej.

Jedno jest pewne: temat sankcji kredytu darmowego zostanie z nami na najbliższe lata, choćby jako straszak dyscyplinujący banki. I oby tak właśnie działał – żeby już żaden kredytobiorca nie był zaskoczony ukrytymi kosztami w umowie, a jeśli będzie, to żeby wiedział, że ma narzędzie, by się obronić.