Jak podaje w najnowszym komunikacie Ministerstwo Sprawiedliwości, liczba spraw frankowych w sądach spada, a efektywność sądów rośnie. Odnotowuje się nie tylko mniejszą ilość pozwów, ale I kwartał tego roku pokazał także wyraźnie przyspieszenie w procedowaniu spraw. Udostępnione zostały także statystyki sądów I i II instancji za I kwartał oraz te dotyczące zawartych w tym okresie ugód. Zaprezentujemy je w dzisiejszym artykule, gdyż rzeczywiście wyglądają obiecująco, co nie oznacza, że sytuacja we wszystkich sądach uległa diametralnej poprawie zaledwie w ciągu jednego kwartału. W niektórych bardziej obłożonych sądach, takich jak Sąd Apelacyjny w Warszawie wciąż długo trzeba czekać na rozstrzygnięcie, ale dzięki utworzeniu specjalnej sekcji frankowej, sytuacja także ulega znacznej poprawie. Wobec takiego przyspieszenia sądów należałoby zadać pytanie, czy rzeczywiście wprowadzenie wciąż szumnie zapowiadanej ustawy frankowej, zwanej też ustawą o usprawnianiu postępowań frankowych, ma w ogóle sens. Jej projekt poddany społecznym konsultacjom spotkał się z dużą krytyką i nie wiadomo, czy wprowadzenie kontrowersyjnych przepisów w życie raczej nie pogorszy tego, co już zaczyna wychodzić na prostą. O tym jak wygląda bieżąca sytuacja i jak może skomplikować ją zapowiadana ustawa w dzisiejszym artykule.
I kwartał 2025 pokazał spadek nowych pozwów w sprawach frankowych w sądach I instancji o połowę w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Nieznacznie natomiast zwiększył się wpływ nowych spraw w sądach II instancji.
Większy napływ spaw w sądach apelacyjnych wynika z dużego przyspieszenia rozstrzygania w sądach I instancji, gdzie obserwuje się wzrost ilości załatwianych spraw o ponad 85%.
Liczba zawieranych z bankami ugód w I kwartale br. proporcjonalnie odpowiada statystykom z roku ubiegłego. Jak widać, przymuszanie do mediacji nie przynosi pożądanego skutku.
Ministerstwo Sprawiedliwości konsekwentnie obstaje przy pracach nad ustawą frankową, chociaż jej wprowadzenie może być opóźnione w stosunku do wcześniejszych zapowiedzi. Wiąże się to z wieloma krytycznymi uwagami, które teraz są analizowane.
Co nowego w sprawach frankowych przyniósł I kwartał 2025? Dane ze statystyk sądowych
Jak podaje Ministerstwo Sprawiedliwości, sytuacja w sądach w sprawach frankowych ulega systematycznej poprawie. Zmiany są zauważalne zarówno w sądach I instancji, jak i w sądach apelacyjnych. Zdaniem ministra Adama Bodnara, MS już wcześniej prognozowało spadek liczby spraw frankowych w tym roku i to się potwierdziło już w I kwartale. Jest to wynikiem nie tylko zmniejszenia ilości składanych pozwów, ale też znaczącej poprawy efektywności sądów dzięki wprowadzanym usprawnieniom. Oto jak przedstawia się bieżąca sytuacja w sądach obu instancji.
Postępowania frankowe w sądach I instancji
W I kwartale 2025 roku wniesiono do sądów I instancji 12 606 pozwów, co oznacza spadek prawie o połowę w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego. Jednak nie tylko liczba nowych spraw uległa zmniejszeniu, ale też imponująco wygląda wskaźnik opanowania wpływu, który jest miernikiem efektywności pracy sądu. Pokazuje proporcje spraw załatwionych w stosunku do tych nowych, które wpływają. W tym roku wskaźnik ten ukształtował się na imponującym poziomie 179,1. Jeszcze w 2024 roku wynosił on 96,3, co oznacza wzrost załatwianych spraw w porównaniu z nowymi wpływami o ponad 85%.
Liczba spraw pozostałych do załatwienia spadła o około 10 tysięcy. Na koniec 2024 roku wynosiła 146 562, a na koniec I kwartału tego roku było ich już 136 585.
Sprawy frankowe w sądach II instancji
W I kwartale 2025 roku zaobserwowano niewielki wzrost wpływu nowych spraw. W porównaniu do I kwartału roku ubiegłego, kiedy to wpłynęło 11 957 spraw, w I kwartale br. odnotowano wpływ 12 786 spraw, co oznacza wzrost o 6,9% i jest podyktowane sprawniejszym rozstrzyganiem spraw w sądach I instancji.
Wskaźnik opanowania wpływu w sądach apelacyjnych wzrósł do 86,9, co oznacza zwiększenie ilości załatwianych spraw o 90,57% w stosunku do roku poprzedniego, kiedy wynosił 45,6.
O niecałe 3% tylko wzrosła ilość spraw pozostałych do załatwienia. Na koniec roku ubiegłego były to 57 504 sprawy, a na koniec I kwartału 2025 odnotowano 59 185 spraw.
Widoczna poprawa nawet w obciążonym Sądzie Apelacyjnym w Warszawie
Nie ulega wątpliwości, że obłożenie sprawami frankowymi sądów w całej Polsce jest nierównomierne. Najtrudniejsza sytuacja jest w dużych miastach. Jednym z takich sądów II instancji jest Sąd Apelacyjny w Warszawie, do którego trafiło szczególnie dużo spraw frankowych. Na chwilę obecną do rozpoznania placówka ta ma prawie 16 tys. spraw, co stanowi prawie 40% wszystkich spraw, które trafiły do apelacji w całym kraju. Mimo tak dużego obciążenia dzięki dobrej organizacji i wystąpieniu do MS o utworzenie w sądzie specjalnego wydziału frankowego oraz własnym inicjatywom bez udziału Ministerstwa polegającym na rozszerzeniu obowiązku rozpoznawania spraw frankowych także na sędziów VII Wydziału Gospodarczego, sytuacja w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie również ulega systematycznej poprawie. Oto jak wyglądają statystyki:
- Średnio czas trwania postępowania dla spraw z repertorium ACa w 2023 roku wynosił 13 miesięcy, aby w roku 2024 wzrosnąć do 17 miesięcy i nie zmienić się w I kwartale tego roku pomimo większego napływu.
- Zauważalne są różnice we wskaźnikach opanowania wpływu w różnych kategoriach spraw cywilnych. W kategorii spraw z repertorium ACa wynosił on w 2023 roku 41,3%, w 2024 roku 35,6%, ale w I kwartale 2025 roku wyniósł już 66,7%. Widać więc wyraźną poprawę. W sprawach, które najbardziej interesują Frankowiczów, czyli tych oznaczonych symbolem 049 cf., opanowanie wpływu wyniosło w 2023 roku 35,9%, w 2024 roku 32,6%, aby w I kwartale tego roku wzrosnąć do 65,4%. Jak widać, prawdopodobnie sytuację znacznie poprawiło utworzenie specjalnej sekcji frankowej.
- Wskaźnik opanowania wpływu Wydziału Gospodarczego natomiast nieco spadł w porównaniu z latami ubiegłymi, gdyż w 2023 wynosił 103,6%, w 2024 było to 102%, a w I kwartale tego roku 86,1%. Prawdopodobnie wynika to z obciążenia tego wydziału częścią spraw frankowych.
Biorąc pod uwagę jednak wszystkie te statystyki, prognoza dla oczekujących na rozpoznanie swojej sprawy Frankowiczów w tym sądzie wygląda obiecująco, gdyż parametry opanowania wpływu w sekcji frankowej znacznie się poprawiają. W Wydziale Gospodarczym pomimo spadku wskaźnik ten i tak utrzymuje się na poziomie lepszym niż w sekcji frankowej, co może znacznie pomóc rozładować sytuację i wydaje się bardzo dobrym posunięciem Sądu Apelacyjnego.
Sytuację wkrótce może poprawić zwiększenie zasobów kadrowych. W VIII Wydziale Cywilnym, zwanym frankowym obecnie orzeka 18 sędziów, ale część z nich pełni funkcje administracyjne, co przekłada się na mniejszy przydział spraw. Można więc stwierdzić, że obecnie sędziowie tego wydziału pracują w trybie pokrywającym 15 etatów. Dobrą wiadomością jest to, że docelowo ma to być 20 etatów sędziowskich. Wydział ten nie ma też jeszcze pełnej obsady urzędniczej i asystenckiej i obecnie trwają rekrutacje. Może to oznaczać, że wkrótce sytuacja w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie poprawi się jeszcze bardziej, co Frankowiczom skróci czas oczekiwania na wyrok.
Ilość zawieranych ugód Frankowiczów z bankami
Jak podaje MS, ilość zawieranych ugód w I kwartale 2025 roku pozostała na poziomie zbliżonym do roku poprzedniego. W I kwartale tego roku zawarto ich 11 495, a w całym roku poprzednim 44 011, co mniej więcej oznacza, że zainteresowanie ugodami nie wzrasta pomimo przymuszania Frankowiczów do mediacji. W statystyce tej zostały ujęte wszystkie ugody, nie tylko te sądowe, ale również te zawierane z bankiem na etapie przedsądowym. I chociaż Ministerstwo Sprawiedliwości w swoim komunikacie nie wspomina o rezultatach programu mediacyjnego, już na podstawie tej statystyki, którą podaje na temat ilości zawieranych ugód, można wywnioskować, że mediacje nie przyczyniają się do ich zwiększenia.
Są często proponowane już na bardzo zaawansowanym etapie postępowania, kiedy Frankowicz mający profesjonalnego pełnomocnika, doskonale zna swoje prawa, wie, ile może na tym stracić i nie godzi się na ugodę. Jednak minister Bodnar w swojej wypowiedzi uparcie podkreśla, że niezależnie od usprawnień technologicznych mających przyspieszyć postępowania, bardzo wspiera pilotażowe programy mediacyjne, które już są w sądach realizowane. Nie wspomina natomiast, że owe mediacje mogą tak naprawdę opóźniać rozstrzyganie spraw. Trwają bowiem miesiącami, co często wydłuża sam proces. Do tego nie przynoszą żadnych wymiernych rezultatów, a tylko stanowią dodatkowe obciążenie dla Frankowicza zarówno kosztami, jak i dodatkowym stresem.
Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada wprowadzenie ustawy o usprawnianiu postępowań frankowych
W najnowszym komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości można zapoznać się nie tylko z bieżącymi statystykami dotyczącymi spraw frankowych, które jasno pokazują wyraźne przyspieszenie w sądach, ale też są zapowiedzi nowej ustawy usprawniającej postępowania frankowe. O ustawie tej mówi się już od dłuższego czasu, a jej projekt został poddany ocenie opinii publicznej i spotkał się z liczną krytyką. Kontrowersje budzi wiele kwestii, między innymi wprowadzenie możliwości rozliczania stron w jednym procesie. Ze względu na to, że zgłoszono do projektu ponad 200 opinii krytycznych, aktualnie podlegają one analizie i po zakończeniu prac ustawa zostanie wprowadzona. Ministerstwo zapowiada, że wejdzie w życie jeszcze w tym roku. Nie wiadomo jednak czy przesłane opinie zostaną w niej uwzględnione czy nie. Raczej na gruntowne zmiany projektu się nie zanosi, bo jak przeczytać można w komunikacie, wprowadzenie ustawy oznaczać będzie:
- Automatyczne zawieszenie płatności rat bez potrzeby składania wniosków o zabezpieczenie.
- Częstsze niż dotychczas rozpoznawanie spraw na posiedzeniach niejawnych.
- Rozliczanie roszczeń wzajemnych w tym samym jednym postępowaniu.
Wiele uwag krytycznych złożono właśnie w związku z tymi wzajemnymi rozliczeniami stron w jednym procesie, ale jak widać, ustawodawca nie ma zamiaru się z tego pomysłu wycofać. Zdaniem wielu ekspertów może to wprowadzić chaos w postępowaniach, wydłużyć je, ponieważ banki chętniej niż teraz będą składały apelację.
Obecnie bowiem często już z tego prawa rezygnują, wiedząc, że przegrana narazi je na duże koszty. Muszą bowiem ponosić nie tylko koszty wniesienia pozwu w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, ale przede wszystkim liczą się z koniecznością zapłacenia znacznych kwot, które są efektem naliczania ustawowych odsetek za opóźnienie. Przy rozliczeniach wzajemnych zmieniłby się sposób naliczania odsetek na korzyść banku, a tym samym zmniejszeniu uległby ogólny koszt, który bank musiałby ponieść po przegraniu sprawy. To mogłoby z kolei spowodować wzrost liczby składanych apelacji i zakorkowanie sądów apelacyjnych.
Ministerstwo najwyraźniej tego nie widzi, lecz składa wyraźny ukłon w stronę sektora bankowego. Argumentuje to tym, że ilość spraw z powództwa banku w takim wypadku mogłaby się znacznie zmniejszyć. Sprawy te jednak i tak są z reguły zawieszane lub oddalane. Jaki więc sens ma wprowadzanie zamieszania do pracy sądów, które już wyraźnie przyspieszają?
Czy mediacje i ustawa frankowa przyspieszą, czy skomplikują pracę sądów?
Wszystko wskazuje na to, że wydzielenie sekcji frankowych w sądach najbardziej obłożonych oraz wprowadzanie usprawnień technologicznych przynosi rezultaty. Widać to już w statystykach sądów i ilości załatwianych spraw. Sytuację poprawia też mniejsza ilość nowych spraw frankowych. Już I kwartał tego roku przyniósł widoczne rezultaty pokazujące, że sądy pracują znacznie bardziej efektywnie niż jeszcze w roku ubiegłym.
Liczne sygnały od Frankowiczów o masowym przymuszaniu do mediacji nie przekładają się na wzrost ilości zawieranych z bankami ugód. Wiele wskazuje jednak na to, że mediacje mogą znacznie opóźniać czas trwania postępowania, jeśli nie zakończy się ono ugodą. Zrezygnowanie więc z usilnego promowania mediacji mogłoby być tym czynnikiem, który jeszcze bardziej pracę sądów przyspieszy. Ministerstwo jednak nie dostrzega faktu, że obecnie to właśnie mediacje raczej komplikują nie tylko życie Frankowiczów, ale też i pracę sądów i wydłużają procesy.
Sama ustawa frankowa natomiast w obliczu poprawy efektywności sądów wydaje się nie tylko kompletnie niepotrzebna, ale jej wprowadzenie może spowodować skutek inny od zamierzonego. Świadczą o tym, chociażby argumenty przedstawione powyżej o tym, że wspólne rozliczanie stron mogłoby zwiększyć ilość składanych przez banki apelacji. W tej chwili, jak informują nas kancelarie, ilość ta znacznie maleje, a dowodami na to są zapadające w sądach wyroki, które często stają się prawomocne już po I instancji. Oto przykłady takich wyroków.
- Wyrok unieważniający kredyt we frankach PKO BP w Sądzie Okręgowym w Warszawie zapadł w sprawie o sygn. akt XXVIII C 16109/22 w dniu 13 grudnia 2024. Bank nie wniósł apelacji i wyrok stał się prawomocny. Postępowanie trwało 28 miesięcy, a Frankowicz zyskał 391 tys. złotych. Sprawę prowadziła Kancelaria Adwokacka Pawła Borowskiego z Wrocławia.
- Unieważnienie kredytu we frankach w Sądzie Okręgowym w Warszawie nastąpiło też w sprawie o sygn. akt XXVIII C 16902/22 prowadzonej przez tę samo Kancelarię co powyżej przeciwko PKO BP. Wyrok zapadł w dniu 16 października 2024 roku i stał się prawomocny, ponieważ bank nie złożył apelacji. Postępowanie trwało 26 miesięcy, a Frankowicz zyskał aż 623 tys. złotych.
Podobnych przykładów można byłoby podać o wiele więcej. Czy jest więc sens odwracać tę tendencję do rezygnacji z apelacji przez banki, które i tak masowo w sądach apelacyjnych przegrywają? Raczej nie poprawi to sytuacji w sądach, lecz jeszcze ją pogorszy.
Wspomniana ustawa zawiera więcej takich kontrowersyjnych punktów, które mogą postępowania raczej skomplikować niż przyspieszyć i jest sprzeczna nie tylko z uchwałami SN, ale też dyrektywą unijną. Pisaliśmy o tych kontrowersyjnych zmianach mających wejść w życie razem z nową ustawą. Nie będziemy więc tutaj wszystkich przytaczać, mając nadzieję, że jednak Ministerstwo weźmie pod uwagę wszystkie złożone zastrzeżenia.
Chcemy jednak poddać w wątpliwość zasadność wprowadzenia tej ustawy w ogóle, twierdząc, że może ona przynieść zakłócenie wypracowanego z takim trudem pewnego porządku w procedowaniu i pracy sądów, a jednocześnie odbić się niekorzystnie na sytuacji Frankowiczów. Gdyby wprowadzono ją kilka lat temu, gdy linia orzecznicza nie była jeszcze dobrze ukształtowana, może miałaby większą rację bytu niż obecnie. Teraz tylko skomplikuje orzekanie w sądach, które usilnie próbują wyjść na prostą i coraz lepiej im to wychodzi.
Podsumowanie
Najnowsze statystyki sądowe pokazują, że sądy wyraźnie przyspieszyły, gdyż pracują efektywniej niż w zeszłym roku. Pewien wpływ na poprawę sytuacji ma mniejsza ilość składanych pozwów w sprawach frankowych, ale wzrasta też wyraźnie wskaźnik opanowania wpływu, co jest bardzo dobrą wiadomością dla Frankowiczów. Oznacza bowiem, że jest znacznie więcej spraw, które sądy rozstrzygają niż tych, które wpływają. Jeśli w takim tempie te wskaźniki będą rosły, jak w I kwartale tego roku, może to oznaczać szybką poprawę sytuacji, co przełoży się korzystnie na czas trwania postępowania.
Obecnie sprzyja temu również rezygnacja ze składania apelacji przez banki w coraz większej ilości spraw, co jest bardzo pozytywnym zjawiskiem dla sądów apelacyjnych, które z racji przyspieszenia w sądach I instancji odnotowują większy napływ nowych spraw w stosunku do lat ubiegłych. Jeśli zostanie wprowadzona ustawa frankowa, która zachęci banki do składania apelacji, sytuacja w sądach II instancji może znowu ulec pogorszeniu.
Ustawodawca więc, mając na względzie rzeczywiste usprawnienie pracy sądów, powinien dobrze się zastanowić, czy jest sens wprowadzać rozwiązania, które przyniosą więcej chaosu niż pożytku i w efekcie postępowania wydłużą, co zresztą już się dzieje w programach pilotażowych, które promują mediacje. Wydłużają one jedynie czas postępowania, ale nie przynoszą żadnych innych efektów.
