W dniu 16 września odbyło się pierwsze czytanie w Sejmie rządowego projektu tzw. ustawy frankowej. W ramach debaty swoje stanowiska zaprezentowały poszczególne kluby parlamentarne oraz posłowie, którzy zadawali pytania odpowiedzialnemu za projekt Wiceministrowi Sprawiedliwości Arkadiuszowi Myrsze. W wypowiedziach wielu posłów przebijały się słowa krytyki, zwłaszcza dotyczące kontrowersyjnego pomysłu wydłużenia bankom terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia, co może negatywnie wpłynąć na odsetki za opóźnienie należne kredytobiorcom. Niektórzy posłowie mówili wprost, że ustawa została napisana aby chronić banki. Stanowczo przeciwko wprowadzeniu ustawy opowiedziały się kluby parlamentarne Konfederacji i Republikanów. Reszta klubów była za dalszymi pracami nad projektem w komisjach. Wicemarszałek Zgorzelski po zamknięciu dyskusji skierował projekt do prac w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Przebieg dyskusji obserwowali na sali przedstawiciele stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu.
- Przychylne wobec projektu ustawy były stanowiska klubów parlamentarnych PiS, KO, PSL – Trzecia Droga i Polski 2050.
- Zdecydowanie przeciwko ustawie opowiedziały się kluby Konfederacji i Republikanów. Lewica zajęła stanowisko pośrednie – z jednej strony klub Lewicy dostrzega liczne wady projektu i wysuwa argumenty przeciwko ustawie, ale jednak opowiada się za dalszymi pracami w komisjach.
- Wielu posłów przyznało, że docierają do nich maile od Frankowiczów zaniepokojonych rozwiązaniami przyjętymi w projekcie ustawy. Argumenty zawarte w tych apelach zdają się przemawiać do posłów. Większość posłów, którzy zabrali głos w dyskusji była mocno krytyczna wobec projektu jako faworyzującego stronę silniejszą, czyli banki.
- Najwięcej krytyki spadło na rozwiązanie zakładające znaczące wydłużenie bankom terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia i zastosowanie tego rozwiązania do spraw będących w toku (art. 5 i art. 18 ustawy). Wielu posłów domaga się wykreślenia tych zapisów z projektu ustawy, jako szkodzących konsumentom, niezgodnych z orzecznictwem TSUE i z Konstytucją RP.
Przebieg pierwszego czytania w Sejmie projektu ustawy frankowej
Posiedzenie prowadził Wicemarszałek Sejmu Piotr Zgorzelski (PSL). W ramach punktu 19 porządku dziennego odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie rozpoznawania spraw dotyczących zawartych z konsumentami umów kredytu denominowanego lub indeksowanego do franka szwajcarskiego (druk nr 1758). Na wstępie Wicemarszałek Sejmu poprosił sekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Arkadiusza Myrchę o przedstawienie uzasadnienia projektu ustawy. Następnie odbyła się debata, w ramach której swoje stanowiska przedstawiły poszczególne kluby parlamentarne i posłowie niezrzeszeni. Następnie posłowie mieli po minucie na zgłoszenie swoich uwag do projektu i na zadanie przedstawicielowi Ministerstwa Sprawiedliwości pytań. Końcowe słowo należało do wiceministra Arkadiusza Myrchy, który odniósł się do części z licznych zarzutów i zastrzeżeń pod adresem ustawy formułowanych przez posłów z różnych stron sceny politycznej.
Arkadiusz Myrcha odpowiedzialny z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości za projekt ustawy frankowej przedstawił posłom uzasadnienie projektu
Sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości nazwał projekt ustawy frankowej historycznym, bo ustawa mierzy się z jednym z największym problemów, które dotykają w ostatnich latach sądy. Zalew spraw frankowych zdeterminował pracę sądów i spowodował radykalny spadek tempa rozpoznawania wszystkich spraw, nie tylko frankowych. W czasie ostatniej dekady do sądów wpłynęło ok. pół miliona spraw frankowych i dopiero teraz powoli opanowywana jest spirala przewlekłości. Jednak zdarza się, że proste sprawy cywilne czekają w sądach na rozpoznanie ok. 1 do 1,5 roku, z powodu obciążenia sądów sprawami frankowymi.
Wiceminister przedstawił kilka danych, które mają uzasadniać wprowadzenie regulacji usprawniającej i przyspieszającej postępowania frankowe. W I półroczu br. sprawy o sygn. C, to w blisko 50% sprawy frankowe. W sądach apelacyjnych 3/4 spraw pozostających do rozstrzygnięcia to sprawy frankowe. Spraw frankowych jest 4-5 razy więcej niż spraw rozwodowych. W sądach są potworne zatory a lekarstwem na tę trudną sytuację wymiaru sprawiedliwości mogą być rozwiązania procesowe, które drastycznie poprawią tempo procedowania spraw frankowych.
Resort sprawiedliwości równolegle podejmuje działania pozwalające szybciej opanowywać wpływy. Przykładem jest powołanie wydziału frankowego w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie oraz sekcji frankowej w Sądzie Okręgowym w Poznaniu. Natomiast Sąd Okręgowy w Warszawie został wzmocniony kadrowo w postaci dodatkowych asystentów sędziów, co pozwoliło opanować bieżący wpływ. To pozytywna zmiana, bo do tej pory zalew nowych spraw był w tym sądzie większy niż wynosiła liczba spraw załatwionych.
Uzasadnieniem dla wprowadzenia specustawy jest jednolite orzecznictwo w sprawach frankowych na poziomie prawa UE oraz prawa krajowego. Wiceminister Myrcha stwierdził, że sprawy frankowe są oparte na zbliżonym, analogicznym stanie prawnym i faktycznym. Blisko 100% pozwów jest rozstrzyganych na korzyść konsumentów.
Zapewnił, że ustawa ingeruje jedynie w przepisy procesowe, które mają na celu odkorkowanie sądów. Projekt nie narusza przepisów materialnych i pozostawia rozstrzygnięcia w tym zakresie sądom, tak jak dotychczas. Nikt nie będzie miał ograniczanych praw, w tym prawa dochodzenia należności głównych oraz odsetek.
Co znajduje się w ustawie?
- regulacje obejmujące tylko konsumentów (aby uniknąć sytuacji skupywania wierzytelności)
- postępowania zabezpieczające. Praktycznie każdy konsument występuje z wnioskiem o zabezpieczenie, postępowanie trwa średnio 5 miesięcy a następnie jest zaskarżane i sprawa wisi w sądzie apelacyjnym. Wymiar sprawiedliwości traci kilka miesięcy zanim sprawa zabezpieczenia zostanie merytorycznie rozstrzygnięta i angażuje obie instancje. Wszystkie zabezpieczenia są na korzyść konsumentów, dlatego propozycja zawieszenia spłaty rat z mocy prawa jest zasadna.
- możliwość przeprowadzenia postępowania na posiedzeniu niejawnym, zamiast rozprawy. Przewodniczący składu sędziowskiego będzie decydował o ewentualnym prowadzeniu postępowania na posiedzeniu niejawnym, ale będzie musiał stronom uzasadnić powody takiej decyzji i dać im 14 dni aby przedstawiły w formie pisemnej swoje oświadczenia
- przesłuchanie zdalne świadka i odebranie zeznań świadka na piśmie to narzędzia przyspieszające sprawy
- szersza i łatwiejsza możliwość zgłoszenia zarzutu potrącenia – według przepisów ogólnych strona może zrobić to tylko w początkowej fazie procesu i dlatego z reguły pojawia się konieczność wszczęcia dodatkowego postępowania. Wydłużenie terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia – w opinii autorów ustawy – da szansę na uniknięcie drugiego postępowania dotyczącego tej samej umowy.
Wiceminister sprawiedliwości podkreślił, że ustawę przygotowywali przedstawiciele Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, przy udziale środowisk sędziowskich oraz przedstawicieli kancelarii prawnych.
Następnie odbyła się sejmowa debata. Na wstępie przedstawione zostały stanowiska poszczególnych klubów parlamentarnych.
Stanowisko klubu parlamentarnego PiS umiarkowanie przychylne wobec projektu ustawy
Stanowisko klubu PiS przedstawił poseł Michał Kowalski. Na wstępie stwierdził on, że projekt ustawy ma na celu usprawnienie i przyspieszenie postępowań frankowych, co jest niewątpliwie potrzebne.
Poseł PiS przytoczył kilka faktów świadczących o nieuczciwym procederze banków. Banki udzieliły przed laty ok. 1 mln umów we franku, jenach, euro i dolarze. Przerzuciły całość ryzyka walutowego na klientów a same zabezpieczyły się przed ryzykiem instrumentami typu swap. Już w latach 2010-2011 SOKiK potwierdził, że umowy kredytów waloryzowanych kursami walut obcych zawierają klauzule abuzywne, ale państwo wówczas nie zareagowało na to w systemowy sposób. Nieprzypadkowo poseł PiS przywołał okres rządów oponentów politycznych tj. koalicji PO-PSL. Tymczasem osiem lat rządów PiS także nie przyniosło systemowego rozwiązania. Jak stwierdził poseł Michał Kowalski, wszystkie inicjatywy ustawodawcze były torpedowane przez bankowych lobbystów oraz KNF. Obywatelom pozostała walka o sprawiedliwość w sądach.
Według posła PiS reforma musi wywarzyć dwa cele: pierwszy to przyspieszenie i większa sprawność wymiaru sprawiedliwości a drugi to ochrona konsumenta i zachowanie prawa obywateli do rzetelnego procesu.
Instrumenty typu posiedzenia niejawne, składy jednoosobowe w sądach apelacyjnych, zeznania na piśmie lub zdalnie mogą przyspieszyć postępowania, ale muszą być stosowane rozważnie. Fundament zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości to jawność i transparentność procesu. Nie można dopuścić aby te wartości zostały naruszone.
Klub PiS pozytywnie ocenia następujące rozwiązania:
- zawieszenie spłaty rat kredytu z mocy prawa (pod warunkiem, że nie może to prowadzić do nadużyć i destabilizacji państwa)
- prowadzenie postępowań na posiedzeniach niejawnych
- drogę postępowania uproszczonego
Ustawa to krok w dobrym kierunku, ale wymaga doprecyzowania i wyważenia interesów stron. Klub parlamentarny PiS będzie wspierać działania przyspieszające, ale z poszanowaniem transparentności procesu i praw obywateli. Sprawność wymiaru sprawiedliwości nie może odbywać się kosztem jego wiarygodności.
Stanowisko klubu parlamentarnego KO. Klub dostrzega kontrowersyjne rozwiązanie dotyczące znaczącego wydłużenia terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia, ale jest za dalszym procedowaniem projektu
Stanowisko klubu parlamentarnego Koalicji Obywatelskiej przedstawił poseł Dominik Jaśkowiec. W ocenie klubu KO rządowy projekt ustawy pozwoli rozładować zatory w sądach i przyspieszyć rozpoznawanie spraw frankowych w zgodzie z orzecznictwem TSUE.
Usprawnienia przewidziane w projekcie to posiedzenia niejawne, przesłuchiwanie stron na piśmie, dodatkowe uprawnienia dla referendarzy, automatyczne zwolnienie kredytobiorców ze spłaty rat. Wstrzymanie spłaty rat będzie dotyczyło także spraw wszczętych przed wejściem w życie ustawy. Sądy zostaną zwolnione z rozpoznawania wniosków. Nowe przepisy umożliwią SN odmowę rozpoznania skarg kasacyjnych a decyzję podejmie na posiedzeniu niejawnym 1 sędzia.
Poseł KO D. Jaśkowiec przyznał, że pewną kontrowersją zawartą w ustawie jest zmiana zasad zgłaszania zarzutu potrącenia (projekt znacząco modyfikuje tę zasadę). Art. 5 ust. 1 ustawy zezwala na zgłoszenie zarzutu potrącenia aż do zamknięcia rozprawy w II instancji. Będzie to możliwe także w sprawach będących już na wokandzie. Frankowicze boją się utrudnień w podnoszeniu argumentów o przedawnieniu roszczeń banków.
Mimo tych wątpliwości klub parlamentarny KO opowiedział się za dalszym procedowaniem projektu ustawy.
Stanowisko klubu parlamentarnego PSL – Trzecia Droga. Jest zdecydowanie za dalszym procedowaniem projektu i nie zgłasza większych uwag
Stanowisko klubu parlamentarnego PSL – Trzecia Droga przedstawił poseł Adam Mirosław Orliński. Stwierdził on, że projekt jest potrzebny i zasadny. Ogromny napływ spraw frankowych istotnie przedłużył rozpoznawanie wszystkich spraw, nie tylko frankowych. W latach 2017-2025 wpłynęło do sądów 487 tys. spraw tego typu, co spowodowało nadzwyczajne wydłużenie wszystkich spraw. Sprawy frankowe stanowią znaczny odsetek spraw w referatach sądów okręgowych i apelacyjnych.
Oprócz projektu ustawy szukane są dobre rozwiązania w porozumieniu ze środowiskiem sędziowskim, np. powołanie do życia wydziału frankowego w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie. MS podejmuje liczne działania aby usprawnić przebieg spraw w sądach m.in. jest to digitalizacja, wykorzystywanie innowacyjnych rozwiązań.
Klub PSL – Trzecia Droga uważa, że projekt jest warty przedyskutowania w ramach komisji. Projekt wyposaży sądy w instrumenty procesowe, zapewni skuteczniejszą ochronę konsumentów. Zasadnicza część zaproponowanych rozwiązań ma uprościć i usprawnić postępowania sądowe. Klub PSL jest za dalszym procedowaniem ustawy.
Stanowisko klubu parlamentarnego Polska 2050. Klub jest za ustawą jeśli przyspieszy ona postępowania
Stanowisko klubu parlamentarnego Polska 2050 przedstawił poseł Sławomir Ćwik. Według posła projekt ustawy frankowej to pewne novum, bo jest dedykowany do określonej kategorii spraw, ale uregulowanie nie odbywa się poprzez dodanie działu szczególnego do Kpc. Wprowadzenie oddzielnej dedykowanej ustawy, która przestanie obowiązywać kiedy sprawy frankowe zakończą się, jest zasadne. Ogólne zasady regulujące postępowania cywilne w sprawach frankowych powodują przewlekłość – z jednego postępowania wynikają kolejne, które zwiększają koszty wymiaru sprawiedliwości. Polska 2050 wnosi aby przeanalizować czy nie należałoby zmienić przepisów ogólnych, bo mogą pojawić się podobne sprawy wynikające z innych stosunków prawnych.
Poseł Ćwik przyznał, że posłowie masowo otrzymują drogą mailową informacje, że rozwiązania przewidziane w projekcie ustawy są korzystne dla sektora bankowego. Uważa on, że należy przyjrzeć się czy projekt nie narusza interesów konsumentów. Z drugiej strony nie wyklucza, że tego typu interwencje mogą być w interesie podmiotów trzecich, które nie są zainteresowane aby postępowania trwały krócej (aluzja do kancelarii frankowych?).
Poseł podkreślił, że jest usatysfakcjonowany deklaracją wiceministra Myrchy, który zapewnił że interes konsumenta nie zostanie naruszony. Klub jest za ustawą jeśli przyspieszy to postępowania frankowe.
Stanowisko klubu parlamentarnego Lewica. Klub Lewicy dostrzega wiele ryzyk po stronie konsumentów, ale jest za dalszą pracą nad projektem w komisji
Stanowisko klubu parlamentarnego Lewica przedstawiła posłanka Katarzyna Ueberhan. Powołała się na dostępne dane, z których wynika, że na rozpoznanie czeka 200 tys. spraw frankowych. Ekspertyzy prawników wskazują, że inicjatywa zasługuje na aprobatę.
Lewica pozytywnie ocenia:
- rozpoznanie na posiedzeniach niejawnych
- przesłuchania na piśmie
- rozprawy online
- automatyczne zabezpieczenie powództwa (Frankowicze nie będą musieli obawiać się egzekucji w trakcie trwania procesu)
Jednocześnie do klubu Lewicy dociera wiele krytycznych głosów i opinii. Posłanka Ueberhan uznała za zasadne przytoczenie opinii RPO, który zgłosił do projektu zastrzeżenia natury konstytucyjnej i procesowej:
- zachwianie zasady równego dostępu do sądu – wprowadzenie odmiennej reguły procesowej m.in. zarzutu potrącenia czy ponownego przedsądu (potencjalna faworyzacja strony bankowej)
- ryzyko ograniczenia praw konsumentów (mogą znaleźć się w mniej korzystnej sytuacji niż przewidują to standardowe reguły prawa cywilnego)
- brak dostatecznych gwarancji i sądowej kontroli – sąd może zostać pozbawiony możliwości oceny zawieszenia spłaty rat przy automatyzmie
- problem zgodności z Konstytucją RP, prawem UE oraz orzecznictwem TSUE dot. ochrony konsumenta i klauzul abuzywnych
Prawa konsumentów nie mogą być redukowane przez nadmiarowe ułatwienia dla banków. Szereg ekspertów podkreśla, że uproszczenia w sprawach frankowych mają sens. Są też jednak krytyczne uwagi, m.in. dotyczące wprowadzenia ustawą frankową zmian w Kpc dotyczących mediacji, które rozłożą się na inne spory cywilne.
Kolejne wątpliwości budzi automatyczne zawieszenie spłaty rat bez decyzji sądu, co rodzi zastrzeżenia dotyczące równowagi stron i braku kontroli sądowej (to o czym mówił RPO).
Możliwość zgłoszenia potrącenia aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji może wydłużyć procesy i prowadzić do nierównego traktowania stron (o tym mówią sami Frankowicze). Ustawa wprowadza retroaktywność podniesienia zarzutu potrącenia kiedy termin już upłynął (mimo zakazu działania prawa wstecz).
To może być wykorzystywane przez bardziej doświadczonych uczestników rynku, czyli banki, które stać na najlepszych prawników. Banki mogą korzystać z nadanych im ekstra uprawnień do przewlekania postępowań oraz zniechęcania konsumentów do dochodzenia swoich praw.
Trzeba podkreślić, że projekt zawiera wiele korzystnych rozwiązań dla obu stron i ma szanse rozwiązać jeden z najbardziej palących problemów wymiaru sprawiedliwości, jakim są kredyty frankowe. Z uwagi na wymienione ryzyka projekt powinien być dalej przedmiotem prac komisji sejmowych.
Stanowisko klubu parlamentarnego Konfederacji. Zdecydowane NIE dla projektu ustawy
Stanowisko klubu parlamentarnego Konfederacji przedstawili poseł Michał Połuboczek oraz poseł Witold Tumanowicz. Pierwszy z posłów przyznał, że posłanka z Lewicy wyłożyła już wszystkie mankamenty projektu (argumenty przeciw ustawie), która rzekomo została napisana aby usprawnić postępowania a w rzeczywistości może je wydłużyć.
W II instancji bank może wnioskować o potrącenie, co spowoduje utratę odsetek za opóźnienie, na które konsumenci czekają od lat. Należy znaleźć inne rozwiązanie systemowe, skoro konsumenci wygrywają blisko 100% spraw. Nie oczekujmy, że coś się zmieni i banki zaczną nagle wygrywać. Poseł Połuboczek – jako były pracownik banku – uważa, że kredyty frankowe to był „lekki przekręt”. Kredyty te przyznawało się „na kolanie” a zamysł od początku był taki, że kurs franka wzrośnie i na tym banki zarobią krocie. System był nastawiony na „łupanie klientów”.
Ustawa ma taką ilość wad i spowoduje takie zamieszanie, że nie warto jej wprowadzać. Banki będą wykorzystywać potrącenie aby wydłużać procesy i pozbawiać konsumentów odsetek, będących rekompensatą za lata oczekiwania na wyrok. Poseł Połuboczek zapowiedział, że będzie głosował przeciwko ustawie.
Poseł Tumanowicz stwierdził, że sądy radzą sobie ze sprawami frankowymi. Rząd nie dostrzega, że system sam sobie radzi bez dodatkowych zmian. Kredytobiorcy uważają, że ustawa jest zbędna. Banki są przygotowane na wypłatę rekompensat i proponują Frankowiczom ugody. Ustawa wprowadza wiele wyjątków dedykowanych wyłącznie sprawom frankowym w procedurze cywilnej, a w praktyce jest to „szalupa ratunkowa dla banków”. Frankowicze obawiają się tej regulacji, bo ustawa daje bankom dodatkowe bonusy i narzędzia, np. zgłaszanie zarzutu potrącenia do zakończenia postępowania w II instancji, co może skłonić banki do manipulowania wysokością odsetek. Projekt ustawy jest niepotrzebny, ryzykowny i niesprawiedliwy wobec konsumentów, jest nie do przyjęcia.
Stanowisko klubu parlamentarnego Republikanie. Mocne słowa krytyki: ustawa nie o pomocy obywatelom ale o ochronie interesów banków
Stanowisko klubu parlamentarnego Republikanie przedstawił poseł Jarosław Sachajko. Stwierdził on, że to nie ustawa o pomocy obywatelom, ale o ochronie interesów banków. Tysiące kredytobiorców protestuje, pisze do posłów i apeluje o rozsądek. Frankowicze czują się zdradzeni po latach walki o swoje prawa, o sprawiedliwość w sądach, o uznanie nieważności umów i o ochronę konsumentów. Nagle wprowadzana jest ustawa porządkująca system kosztem Frankowiczów.
Zarzut potrącenia – nawet jeśli konsument wygra w I instancji, bank może odciąć część jego roszczeń. Takie rozwiązanie to legalizacja cofnięcia skutków wygranych spraw. Frankowicze spłacali przez długie lata kredyty z niedozwolonymi klauzulami, a teraz muszą patrzeć jak parlament daje bankom narzędzia by zmniejszyć wypłaty należnych im świadczeń.
Poseł pyta czy państwo – zamiast bronić obywateli – powinno wprowadzać regulację otwierającą furtkę do nowych sporów i do przedłużania postępowań? Wbrew temu co jest napisane w uzasadnieniu, środowiska prawnicze i kredytobiorcy ostrzegają, że ta ustawa nie skróci postępowań, a jedynie wprowadzi chaos. Zarzut potrącenia, nowe terminy, nowe oświadczenia, to kolejne lata procesu. Po wejściu w życie przepisów tysiące rodzin będą musiały czekać jeszcze dłużej na wyrok a ustawa nie przewiduje rekompensat za lata czekania na sprawiedliwość, lata stresu i niepewności ani też wyrównania inflacyjnego.
Poseł powołał się na informacje opublikowane przez portal Franknews.pl, gdzie padło stwierdzenie że banki są zadowolone z projektu a kredytobiorcy protestują. Ta ustawa oznacza dla banków ogromne oszczędności a dla konsumentów kolejne rozczarowanie. Trzeba inwestować w kadry oraz w informatyzację sądów.
Poseł zaapelował do posłów aby przed wprowadzeniem ustawy wysłuchać zwykłych ludzi, nie urzędników, nie bankierów. Jeżeli ta ustawa przejdzie w takim kształcie, będzie to jasny sygnał, że w Polsce prawo nadal jest dla silnych.
Stanowisko posłanki niezrzeszonej Izabeli Bodnar. Stanowczy sprzeciw wobec art. 5 i 18 ustawy (znaczące wydłużenie terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia)
Posłanka Bodnar wyraziła kategoryczny sprzeciw wobec ustawy. Wspomniała o ogromnych konsekwencjach, krzywdzących ok. 200 tys. rodzin. Posłowie mogą „wylać dziecko z kąpielą” poprzez art. 5 i 18, które są kuriozum w kontekście niedawnej debaty w Sejmie o nadmiarowych zyskach banków.
Banki odnotowują trzykrotnie większe zyski niż w ubiegłych latach. Tymczasem wprowadzana jest ustawa obciążona ryzykiem, że banki pozbawią konsumentów rekompensaty za okres kiedy instytucje te dysponowały ich środkami i celowo wydłużały sprawy. Ponownie pokrzywdzone zostaną osoby, które wpadły w pułapkę dziurawego prawa, przeżywały dramaty rodzinne (w rodzinach Frankowiczów zdarzały się samobójstwa). Na pozór techniczna poprawka niesie za sobą fatalne konsekwencje. Ustawa nie skróci postępowań, o czym mówią nawet prezesi sądów, przeciwnie – wydłuży sprawy. Ponadto projekt narusza zasadę równego traktowania stron.
Posłanka zaapelowała o wycofanie, analizę, modyfikację tych dwóch artykułów, żeby nie były tak kontrowersyjne i krzywdzące. Opowiada się za kontrolą sądów obu instancji i przeciwko ograniczaniu prawa strony do dwuinstancyjności. Należy zachować klarowność orzeczniczą, by sądy nie były pozostawione samym sobie w interpretacji przepisów a linie orzecznicze pozostały spójne i przewidywalne (aktualnie 98% spraw wygrywają Frankowicze). Podobne stanowisko wyraziły m.in. sądy okręgowe w Warszawie i w Opolu, sądy apelacyjne w Warszawie, w Katowicach i w Szczecinie, a także RPO, UOKiK, Krajowa Rada Komornicza. Posłanka przestrzega – ustawa ma słuszny cel, ale niejako przy okazji Sejm może stać się obrońcą interesów dużych korporacji finansowych. Apeluje aby MS w kolejnych czytaniach pochyliło się nad artykułami 5 i 18.
Stanowisko posła niezrzeszonego Tomasza Zimocha. Propozycje trzech poprawek
Poseł Tomasz Zimoch ogłosił, że ma przygotowane trzy poprawki do projektu ustawy:
- Uchylenie art. 5 i skreślenie art. 18 projektu ustawy jest koniecznością, bo propozycja wyłączenia ze stosowania art. 2031 § 2 Kpc daje bankom dodatkowy przywilej w postaci nowego terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia. Eksperci są zdania, że dzięki temu banki zaoszczędzą miliardy złotych na odsetkach za opóźnienie. Projekt nagradza banki za przewlekanie spraw. Banki jednym pismem skasują należne konsumentom odsetki.
- Uchylenie art. 8. Projektowany przepis osłabia pozycję konsumenta poprzez możliwość zgłoszenia przez bank pozwu wzajemnego do zakończenia postępowania w I instancji. Zgodnie z obowiązującymi przepisami banki mogły i nadal mogą złożyć pozew wzajemny w odpowiedzi na pozew.
- Uchylenie art. 15. Projekt wprowadza bodźce do taktycznych zachowań banków. Banki odwlekają wyroki a tu jeszcze dostaną premię od państwa w postaci zwrotu połowy opłaty sądowej od cofniętej apelacji, pozwu lub skargi kasacyjnej.
Uwagi i zapytania do Wiceministra Sprawiedliwości
Kolejnym etapem pierwszego czytania ustawy frankowej były krótkie jednominutowe wystąpienia posłów, w trakcie których zgłaszali oni swoje uwagi oraz pytania do obecnego na sali plenarnej Wiceministra Sprawiedliwości Arkadiusza Myrchy.
Poseł Sławomir Nitras (KO)
Na wstępie poseł Nitras podziękował Ministrowi Sprawiedliwości za przygotowanie projektu ustawy, którą uznał za potrzebną. W opinii posła Nitrasa ustawa skróci procedury. Poseł zwrócił jednak uwagę na fakt, że według redakcji BI aktywnych umów frankowych jest obecnie ponad 250 tys. a aktywnych umów w euro 65 tys. Zadał MS pytanie dlaczego resort zdecydował się jedynie na objęcie regulacją franków a nie kredytów w innych walutach. To są dokładnie takie same umowy.
W ocenie posła Nitrasa, kredyty waloryzowane kursami walut obcych były dobrymi produktami, bo dzięki nim Polacy mieli tańszy pieniądz. Problemem było zamieszczanie w nich przez banki abuzywnych zapisów. Zaapelował do Ministra Sprawiedliwości aby objął regulacją także posiadaczy kredytów w euro. Wydział frankowy rozpatruje także sprawy w euro.
Poseł Witold Tumanowicz (Konfederacja)
Poseł Tumanowicz zapytał MS czy projekt przewiduje jakiekolwiek mechanizmy chroniące konsumentów przed utratą odsetek za opóźnienie oraz czy wydłużenie terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia nie spowoduje wydłużenia postępowań.
Poseł Lidia Czechak (PiS)
Posłanka zadała Ministrowi Sprawiedliwości następujące pytania:
- Czy rząd poprzez ustawę nie próbuje ograniczyć praw konsumentów?
- Jakie realne korzyści osiągną w wyniku ustawy banki a jakie konsumenci?
- Czy przyspieszenie spraw nie doprowadzi do powierzchownego rozpatrywania spraw przez sądy i w konsekwencji do większej liczby błędnych wyroków?
- Jak rząd zamierza zagwarantować, że ustawa nie będzie służyła interesom sektora bankowego kosztem poszkodowanych kredytobiorców?
- Czy rząd analizował ile spraw dotyczy rzeczywistych nadużyć banków? Czy ustawa nie utrudni dochodzenia praw takim osobom?
Poseł Wioletta Maria Kulpa (PiS)
W ocenie posłanki PiS projekt zagraża interesom konsumentów, godzi w podstawowe zasady sprawiedliwości, osłabia ich pozycję oraz służy interesom banków. Ustawa nie przyspieszy postępowań i zawiera przepisy korzystne dla instytucji finansowych. Najbardziej kontrowersyjny jest przepis dotyczący wydłużenia terminu na zgłoszenie zarzutu potrącenia. Skandaliczną nazwała posłanka propozycję wyłączenia stosowania wobec banków art. 2031 § 2 Kpc.
Posłanka zadała MS następujące pytania:
- Czy bank, który czerpał przez lata korzyści z nieuczciwej umowy, powinien mieć jeszcze prawo do domagania się zwrotu kapitału bez przedawnienia?
- Czy rząd nie da bankom potężnych narzędzi do odwlekania postępowań?
- Skoro resort sprawiedliwości mówi o tarczy dla Frankowiczów, który konkretnie artykuł zwiększa ochronę konsumentów?
Poseł Grzegorz Lorek (PiS)
Poseł Lorek użył mocnych sformułowań stwierdzając, że dyskutowany projekt ustawy jest chyba napisany przez banki. Jest on niezgodny z orzecznictwem TSUE w sprawie Frankowiczów. Natomiast art. 5 i 18 są niezgodne z Konstytucją RP.
Poseł Marcin Józefaciuk (KO)
Poseł zadał następujące pytania:
- Jak zostanie zdefiniowany próg uprawdopodobnienia roszczenia przy automatycznym wstrzymaniu spłaty rat?
- Czy przewidziano stały monitoring skutków finansowych ustawy, tak aby państwo miało kontrolę nad wpływem ustawy na stabilność sektora finansowego?
- Jak MS zamierza zagwarantować jednolitość orzecznictwa i jakość uzasadnień wyroków wydawanych w trybie przyspieszonym i na posiedzeniach niejawnych? Szybsze postępowanie nie może ograniczać prawa do obrony.
Poseł Krzysztof Habura (KO)
Ustawa skraca okres procedowania spraw o połowę i jest niezwykle wyczekiwanym krokiem w kierunku usprawnienia postępowań. Ale ustawa nie wystarczy – bez reformy systemu rozliczeń z bankami i bez wzmocnienia kadrowego sądów (zwiększenia liczby sędziów) to się nie powiedzie.
Poseł Habura zapytał czy resort przewidział dodatkowe środki na wzmocnienie kadrowe i na szkolenia dla sądów okręgowych oraz czy planowane jest kompleksowe rozwiązanie problemów Frankowiczów, a nie jedynie proceduralne.
Poseł Agnieszka Ścigaj (PiS)
Banki mają się bardzo dobrze. Zarabiają na klientach płacących im odsetki, na WIBOR-ze, a także na państwie (podatnikach), które płaci im odsetki od obligacji skarbowych. Dlaczego art. 5 projektu pozwala bankom uniknąć ustawowych odsetek za opóźnienie? Po co jeszcze bardziej pomagać bankom?
Poseł Grzegorz Piechowiak (PiS)
Podobnie jak poseł Nitras z KO, poseł Piechowiak z PiS zastanawia się dlaczego projekt faworyzuje tylko Frankowiczów? Dlaczego nie obejmuje kredytobiorców zadłużonych w euro? Poseł zadał MS pytanie czy rząd konsultował projekt z Komisją Europejską. Projekt może być sprzeczny z Dyrektywą 93/13, zwłaszcza w zakresie odsetek za opóźnienie i prowadzić do kolejnych procesów.
Poseł Ewa Szymanowska (Polska 2050)
Jako wieloletni pracownik banku, posłanka Szymanowska postrzega projekt jako działający na korzyść banków. Posłanka dostaje bardzo liczne sygnały od obywateli obawiających się skutków wprowadzenia ustawy. Przede wszystkim chodzi o pozbawienie kredytobiorców odsetek za opóźnienie oraz o możliwość potrącenia kapitału przez banki w dowolnym momencie. Posłanka Szymanowska również jest ciekawa dlaczego projekt nie obejmuje kredytów w innych walutach niż frank.
Poseł Ireneusz Zyska (PiS)
Poseł Zyska nie gryzł się w język. Stwierdził, że to co resort sprawiedliwości proponuje nie można nazwać inaczej jak bezprawie. Zwrócił się do Wiceministra Myrchy, jako dra nauk prawnych i mecenasa, z pytaniem jak człowiek z takim wykształceniem i doświadczeniem zawodowym może proponować nierównowagę kontraktową stron i brak kontroli drugoinstancyjnej, (potrącenie na etapie II instancji bez możliwości odwołania). Trzeba się bezwzględnie wycofać z art. 5 i 18, tym bardziej że jest to sprzeczne z orzecznictwem TSUE i z Konstytucją.
Poseł Anna Wojciechowska (KO)
Posłanka zadała pytanie o art. 5 i 18. Zwróciła uwagę, że te przepisy mogą pozbawić ok. 200 tys. rodzin należnych im odsetek za procesy, które toczyły się długo z uwagi na przedłużanie spraw przez banki. Umowy frankowe są nieuczciwe i banki powinny zwrócić wszystkie należne kredytobiorcom pieniądze.
Poseł Barbara Grygorcewicz (KO)
Posłanka Grygorcewicz zadała pytanie czy rząd planuje po roku od wejścia w życie ustawy przestawić publiczny raport na temat liczby zakończonych spraw, średniego czasu trwania postępowań, udziału spraw zakończonych ugodami oraz poziomu satysfakcji stron.
Poseł Stanisław Lamczyk (KO)
Poseł Lamczyk zadał pytanie odnośnie do Frankowiczów z GNB. Syndyk Getin Banku utrudnia procesy sądowe z Frankowiczami, a nawet wzywa Frankowiczów, którzy już wygrali sprawę sądową z bankiem do zawarcia ugody. Frankowicze nie wiedzą co mają robić.
Poseł Patryk Jaskólski (KO)
Na wstępie poseł pochwalił Ministrów Bodnara i Żurka. Ocenił, że ustawa frankowa to kolejna inicjatywa (po dopuszczeniu asesorów do orzekania w sprawach rodzinnych i po likwidacji tzw. „Ziobrolotka”) realnie skracająca czas rozpatrywania spraw. Projekt ustawy to długo wyczekiwana pomoc. Nowe przepisy przełożą się na szybsze postępowania, mniej biurokracji, większą ochronę i bezpieczeństwo dla konsumenta, automatyczne wstrzymanie spłaty rat, uproszczone postępowania. Poseł trzyma kciuki za tę regulacje. Chyba jako jedyny jest zdecydowanym bezkrytycznym fanem projektu.
Poseł Michał Kowalski (PiS)
Poseł skierował do MS następujące pytania:
- Czy MS uważa, że bank który przez 10-15 lat czerpał korzyści z nieuczciwej umowy powinien mieć prawo do zwrotu kapitału bez przedawnienia?
- Czy Minister zdaje sobie sprawę, że zniesienie przedawnienia roszczeń banków pozwoli im pozywać klientów wiele lat po zakończeniu procesu frankowego?
Poseł przekazał też dodatkowe pytania na piśmie.
Posłanka Bożena Lisowska (KO)
Projekt ma na celu przyspieszyć dochodzenie praw w sądach. Napływ nowych spraw frankowych sparaliżował pracę sądów okręgowych i apelacyjnych. Na skrzynki mailowe posłów wpływa wiele uwag, zwłaszcza dotyczących zarzutu potrącenia.
Jak sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha zareagował na powszechną krytykę projektu ustawy?
Wiceminister Sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha podziękował tym spośród posłów, którzy widzą w projekcie ustawy frankowej realną szansę na przyspieszenie postępowań. Odniósł się do wielokrotnie wymienianego przez posłów w tonie krytycznym przepisu dotyczącego zarzutu potrącenia. Zapewnił, że resort przemyśli treść art. 5 i art. 18 projektu ustawy. Zauważył, że zarzut potrącenia dzisiaj istnieje w przepisach, ale ma ograniczony termin na złożenie (początkowa faza procesu). Jeżeli bank nie zgłosi zarzutu potrącenia, to później wytacza konsumentowi nowe powództwo. W efekcie i tak odzyskuje kapitał z odsetkami, z kosztami procesu i kosztami zastępstwa procesowego. Koszty te ponosi konsument (często jest to kilkanaście tys. zł). Natomiast w przypadku potrącenia roszczeń tych dwóch kosztów nie ma.
Wiceminister Myrcha zapytał posłów czy chcą ograniczyć możliwość wytaczania powództw wzajemnych (łącznie z kosztami), czy chcą w jednym skumulowanym postępowaniu rozstrzygnąć kwestie wzajemnych świadczeń. Zamysłem ustawodawcy było ograniczenie ryzyka, że konsumenci będą ponosić dodatkowe koszty postępowań sądowych. A. Myrcha zaapelował aby wprowadzić jedno postępowanie zamiast dwóch, jeśli jest taka możliwość (przemawia za tym ekonomika procesowa, większe poczucie bezpieczeństwa). Konsument nie będzie musiał mieć z tyłu głowy, że bank może w każdej chwili wytoczyć mu powództwo wzajemne.
A. Myrcha nigdy nie twierdził, że projekt jest idealny i nie można go poprawić. Przeciwnie – jest gotowy na korekty, ale prosi aby rozmawiać o tym co jest w ustawie a nie o wyobrażeniu na temat ustawy, które u posłów wywołały uwagi osób trzecich. Sporo podmiotów zadbało o to aby posłowie wyrobili sobie krytyczne zdanie na temat projektu ustawy (znowu aluzja do kancelarii reprezentujących interesy konsumentów?). Przez miesiące środowisko banków atakowało resort o automatyczne wstrzymanie spłaty rat. Dzisiaj z mównicy co chwilę padają zarzuty, że jest to ustawa pro-bankowa.
Resort sprawiedliwości deklaruje pełną współpracę przy tym projekcie. Ministerstwu zależy aby udogodnienia procesowe weszły w życie. Wiceminister Myrcha zapewnia, że w ustawie nie ma ani jednego przepisu ograniczającego ochronę konsumentów, sprzecznego z prawem unijnym, z orzecznictwem TSUE lub z polską Konstytucją.
Po oświadczeniu Wiceministra Sprawiedliwości odpowiadającego za projekt ustawy frankowej Wicemarszałek Sejmu zamknął dyskusję i – po zasięgnięciu opinii prezydium Sejmu – zaproponował aby Sejm skierował projekt ustawy frankowej (zawarty w druku o numerze 1758) do prac w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Wobec braku sprzeciwu ze strony posłów, projekt przeszedł do kolejnego etapu ścieżki legislacyjnej w Sejmie.
Podsumowanie
Rządowy projekt ustawy frankowej, którego pierwsze czytanie w Sejmie odbyło się w ostatni czwartek, wywołał lawinę krytyki nie tylko ze strony posłów opozycyjnych. Także posłowie z ugrupowań tworzących obecną koalicję rządową wskazywali liczne mankamenty projektu.
Najwięcej głosów krytycznych było wobec kontrowersyjnych zapisów art. 5 i art. 18 ustawy, przyznających bankom specjalne prawo do zgłoszenia zarzutu potrącenia aż do zamknięcia postępowania przed sądem II instancji. Posłowie podzielają zdanie prawników z kancelarii frankowych, że ten przepis może pozbawić konsumentów należnych im odsetek za opóźnienie oraz wydłużyć postępowania.
Także inne zapisy projektu były mocno krytykowane m.in. objęcie regulacją tylko posiadaczy kredytów we franku, z wykluczeniem osób zadłużonych w euro i w innych walutach oraz bonusy finansowe dla banków za cofnięcie pozwu, apelacji lub skargi kasacyjnej. Niektórzy posłowie zastanawiali się jak ustawa chroniąca interesy finansowe banków ma się do niedawnej dyskusji na temat podatku od nadmiarowych zysków banków.
Krytyka projektu ustawy frankowej była na tyle mocna, że mało prawdopodobne jest aby projekt utrzymał się w obecnym kształcie.
