Większość kredytobiorców frankowych w momencie podpisywania umowy od razu decydowała się na kredyt waloryzowany kursem franka. Motywacje do zawarcia takiej umowy bywały różne. Część osób dowiadywała się, że nie ma zdolności kredytowej w złotówkach i – chcąc kupić mieszkanie – musi zadłużyć się w szwajcarskiej walucie. Inne osoby od początku chciały kredyt w CHF a jeszcze kolejna grupa została do tego namówiona przez doradców bankowych, którzy twierdzili że kredyt frankowy jest tańszy i w pełni bezpieczny. Dopiero po latach wyszło, że banki nie poinformowały odpowiednio klientów o ryzyku walutowym, które zmaterializowało się w najgorszym z możliwych scenariuszy. Obecnie Frankowicze wygrywają z bankami w sądach prawomocnie ok. 99% spraw. Jest jednak pewna grupa Frankowiczów, która musi dobrze przemyśleć strategię procesową. Chodzi o osoby, które pierwotnie zaciągnęły kredyty w PLN a następnie (w drodze aneksu) przeszły na franki. W ich przypadku sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana, ale sądy coraz częściej unieważniają takie umowy. 
- Przewalutowane z PLN kredyty frankowe też są unieważniane w sądach, podobnie jak umowy zawarte od początku jako indeksowane lub denominowane kursem CHF.
- Prawnicy z reguły formułują roszczenia o jednoczesne unieważnienie umowy jak i aneksu. Jako roszczenia ewentualne domagają się odfrankowienia kredytu.
- Oprócz dwóch opisanych wyżej strategii możliwe jest żądanie unieważnienia samego aneksu (powrót do pierwotnej umowy w złotówkach z oprocentowaniem na bazie WIBOR). Jest to jednak najmniej korzystny finansowo sposób pozbycia się ryzyka walutowego i wiąże się z przejęciem nieograniczonego ryzyka zmiennej stopy procentowej.
- Prawnicy z kancelarii frankowych donoszą o tysiącach korzystnych dla Frankowiczów wyroków i o coraz lepszej pozycji kredytobiorców w sądach. Najlepsze z nich uzyskały w ubiegłym roku po tysiąc wygranych w sprawach frankowych.
- Osoby posiadające kredyty przewalutowane z PLN na CHF powinny zdać się na pomoc dobrej kancelarii wyspecjalizowanej w sporach frankowych. Eksperci, na podstawie analizy treści umowy i brzmienia aneksu a także na bazie historii spłat kredytu, podejmą odpowiednią decyzję o zastosowaniu najkorzystniejszej taktyki procesowej w celu pozbycia się toksycznego kredytu.
Kredyt przewalutowany z PLN na CHF – czy można się go pozbyć w sądzie?
Dwie dekady temu banki masowo oferowały klientom kredyty powiązane z walutą obcą, zwłaszcza z frankiem szwajcarskim, które paradoksalnie były dla Polaków bardziej dostępne niż kredyty w krajowej walucie. Zdarzały się jednak rzadkie przypadki, że osoby chciały zaciągnąć kredyt frankowy ale specyficzne wymogi banku, dotyczące wyliczania zdolności kredytowej, w danym momencie im to uniemożliwiały. W takiej sytuacji strony zawierały kredyt w PLN a dopiero później przechodziły w drodze aneksu na kredyt w CHF.
W innych sytuacjach kredytobiorcy od początku chcieli zaciągnąć kredyt złotówkowy, ale w miarę spłaty rat, które początkowo były wyższe niż te, które spłacali Frankowicze, decydowali się – często pod wpływem bankowych doradców – przejść na franki. Po paru latach doszło do materializacji ryzyka walutowego i raty kredytów frankowych poszybowały mocno w górę, szczególnie po tzw. „czarnym czwartku” tj. 15 stycznia 2015 roku, kiedy szwajcarski bank centralny uwolnił kurs waluty. Wiele osób zaczęło sobie „pluć w brodę” i żałować przejścia ze złotówek na franki.
Aktualnie Frankowicze coraz sprawniej unieważniają wadliwe kredyty w sądach. Statystyki dotyczące wyroków mówią o olbrzymiej przewadze kredytobiorców nad bankami (ok. 99% prawomocnych wyroków jest dla kredytobiorców korzystna). Sprawy frankowe często są już dla sądów rutyną, bo ich stan faktyczny i prawny jest bardzo zbliżony. Tym niemniej zdarzają się bardziej skomplikowane przypadki, do których zaliczają się przewalutowania kredytów z PLN na CHF. Tutaj prawnicy mają kilka strategii procesowych, a wybór konkretnej taktyki zależy m.in. od stanu faktycznego i prawnego oraz od kalkulacji finansowych, czyli oceny jaki wariant najbardziej się kredytobiorcy opłaca.
Możliwe strategie procesowe – żądanie unieważnienia kredytu w całości, unieważnienia samego aneksu (powrót do WIBOR) albo odfrankowienia kredytu
Orzecznictwo w sprawach dotyczących kredytów przewalutowanych z CHF na PLN nie jest jeszcze wykrystalizowane. Sędziowie jak i prawnicy różnie podchodzą do zagadnienia czy aneks jest odrębnym dokumentem, czy też tworzy całość ze zmienioną na jego podstawie umową kredytową, która staje się tekstem jednolitym. W zależności od tego podejścia możliwe jest żądanie unieważnienia jednocześnie aneksu jak i pierwotnej umowy albo żądanie unieważnienia tylko umowy w kształcie zmienionym aneksem. Prawnicy spierają się co do tej kwestii i różnie formułują roszczenia pozwów. Generalnie sprowadza się to do trzech typów roszczeń.
O co mogą walczyć w sądach posiadacze kredytów przewalutowanych z PLN na CHF:
- unieważnienie całej umowy kredytowej (wraz z aneksem)
- odfrankowienie kredytu
- unieważnienie samego aneksu (powrót do kredytu złotowego z WIBOR-em)
Opcja nr 1 – unieważnienie umowy w całości
Prawnicy z kancelarii frankowych bardzo często stawiają na wariant pierwszy tj. żądanie unieważnienia całej umowy, a z ostrożności procesowej – jako roszczenie ewentualne – domagają się odfrankowienia kredytu. W takiej sytuacji konieczne jest przeanalizowanie obu dokumentów (umowy i aneksu) pod kątem klauzul abuzywnych.
Jeżeli chodzi o możliwe argumenty przemawiające za nieważnością umowy, to można powoływać się na abuzywność postanowień odnoszących się do zmiennego oprocentowania, wadliwą klauzulę dająca bankowi możliwość jednostronnej zmiany oprocentowania, obciążenie kredytobiorców nieograniczonym ryzykiem zmiennej stopy procentowej (WIBOR), niepoinformowanie konsumentów o możliwych skutkach ekonomicznych zaciągnięcia umowy w PLN z WIBOR-em oraz nieprecyzyjne określenie mechanizmu zmiany oprocentowania kredytu. Niektórzy eksperci sugerują też możliwość powoływania się na fakt, że umowa jest niewykonalna i musi upaść (z uwagi na niemożność sporządzenia harmonogramu spłat bez przeliczeń kursowych).
Opcja nr 2 – odfrankowienie kredytu
Z uwagi na to, że w przypadku umów z WIBOR-em nie ukształtowało się jeszcze orzecznictwo sądów, dla niektórych prawników bezpieczniejszą opcją może się wydawać żądanie odfrankowienia kredytu. Chodzi o okres po zawarciu aneksu, kiedy bank zaczął zawyżać raty przeliczając je na franki. Można tego domagać się na podstawie abuzywnych klauzul przeliczeniowych zawartych w aneksie do umowy. Banki przeliczają bowiem raty kredytu z CHF na PLN po jednostronnie ustalonym kursie z tabeli bankowej, który nie został wskazany w aneksie.
Kredytobiorcy mogą także powoływać się na fakt, że bank podczas zawierania aneksu do umowy nie dopełnił obowiązków informacyjnych dotyczących ryzyka walutowego. Jak wspomnieliśmy wcześniej, w wielu przypadkach to doradcy bankowi namawiali posiadaczy kredytów złotówkowych na przewalutowanie sugerując, że wówczas raty będą niższe. Podobnie jak w przypadku kredytów zawartych od początku w walucie, pracownicy bankowi zapewniali, że kredyt waloryzowany kursem CHF jest bezpieczny, a szwajcarska waluta jest stabilna. Nie ostrzegli klientów przed ryzykiem walutowym, które za kilka lat się zmaterializowało. Jest to bardzo ważny argument dla sądów, który biorą pod uwagę przy wydawaniu wyroków unieważniających kredyty frankowe.
Konsekwencją odfrankowienia przewalutowanego kredytu jest to, że kredytobiorca może zwrócić bankowi wykorzystaną kwotę kredytu z oprocentowaniem na bazie LIBOR/SARON plus marża, a więc z oprocentowaniem sporo niższym niż to obowiązujące dla kredytów złotowych (formuła WIBOR plus marża). Po rekalkulacji kredytu bank powinien zwrócić kredytobiorcy nadpłatę i obniżyć saldo zadłużenia.
Opcja nr 3 – unieważnienie samego aneksu (powrót do WIBOR)
Ostatnią z możliwych strategii procesowych jest żądanie unieważnienia samego aneksu. Jeżeli sąd przychyli się do tych roszczeń, aneks jest traktowany jako niebyły i następuje powrót do umowy złotówkowej z oprocentowaniem na bazie WIBOR. Z oceny analityków wynika, że z reguły jest to najmniej korzystna dla kredytobiorców opcja. W wyniku rekalkulacji kredytu może się okazać, że kredytobiorca ma znacznie mniejszą nadpłatę do zwrotu niż w przypadku odfrankowienia albo nawet niedopłatę kredytu.
Kluczowa ocena stanu faktycznego oraz kalkulacja kwoty roszczeń dla różnych wariantów pozwu
Przed podjęciem decyzji o złożeniu pozwu w sprawie kredytu przewalutowanego z PLN na CHF konieczna jest konsultacja z dobrą kancelarią frankową oraz kalkulacja tego co jest możliwe do uzyskania w różnych wariantach. Podstawą jest analiza treści umowy oraz treści aneksu. Często na mocy aneksu zmieniana była nie tylko waluta kredytu ale także okres spłaty albo wysokość marży bankowej. Te wszystkie parametry powinny zostać uwzględnione w szczegółowych wyliczeniach analitycznych dotyczących rekalkulacji kredytu. Na podstawie tych wyliczeń prawnicy zdecydują jakiego typu roszczenia zostaną sformułowane w pozwie (o unieważnienie całej umowy, o przewalutowanie kredytu czy o unieważnienie aneksu).
Sąd – podczas decydowania o tym czy unieważnić umowę w całości, czy utrzymać ją w mocy po odfrankowieniu, czy też wrócić do umowy złotowej – może brać pod uwagę takie czynniki jak np. upływ czasu od momentu zawarcia umowy do chwili podpisania aneksu. Zdarzały się bowiem przypadki, że strony podpisywały aneks nawet w tym samym dniu co umowę (na jednym posiedzeniu). W takich przypadkach sąd może dojść do wniosku, że intencją stron od początku było zawarcie umowy we franku. Decydujący dla rozstrzygnięcia sądu może być np. fakt wypłaty całości lub części kredytu już z zastosowaniem klauzul przeliczeniowych.
Jak wynika z doniesień prawników z kancelarii frankowych, sądy coraz częściej w sprawach dotyczących kredytów przewalutowanych z PLN na CHF orzekają nieważność umów w całości. Uznają bowiem, że aneks jest na tyle mocną ingerencją w treść stosunku prawnego, że nie można mówić o modyfikacji treści umowy, ale raczej o nawiązaniu nowej. Tymczasem umowa frankowa – z uwagi na jej wady prawne i nieuczciwe postanowienia – powinna zostać uznana w całości za nieważną, bez możliwości powrotu do kredytu złotowego z WIBOR-em.
Kancelarie frankowe mówią wprost jak rewelacyjna jest sytuacja Frankowiczów w sądach
Jedna z najbardziej doświadczonych kancelarii frankowych, Kancelaria Sosnowski – Adwokaci i Radcowie Prawni, na YouTube podsumowała najważniejsze dla Frankowiczów wydarzenia z 2024 roku. Przy okazji pochwaliła się też swoimi sukcesami za ubiegły rok, które plasują ją na pozycji niekwestionowanego krajowego lidera.
W ubiegłym roku Kancelaria Sosnowski uzyskała ponad 1.000 korzystnych dla kredytobiorców frankowych wyroków. 810 wygranych odniosła w I instancji (najwięcej w sprawach przeciwko bankom: PKO BP – 157 wygranych, Millennium – 132 wygrane, BPH – 111 wygranych), a 204 w II instancji (najwięcej prawomocnych wyroków zapadło w sprawach przeciwko bankom: mBank – 40 wygranych, Millennium – 37 wygranych, PKO BP – 32 wygrane).
Kancelaria Sosnowski – Adwokaci i Radcowie Prawni miała spory udział w wydaniu uchwały SN dopuszczającej możliwość prowadzenia sporów sądowych o ustalenie nieważności umów Getin Noble Bank w upadłości. To na kanwie sprawy prowadzonej przez tę kancelarię SN wydał we wrześniu 2024 r. korzystną dla Frankowiczów z Getinu uchwałę.
Najważniejsze wydarzenia w orzecznictwie frankowym w 2024 roku i zmiany w tzw. „wydziałach frankowych”:
- postanowienie TSUE z 12 stycznia 2024 r. (sprawa o sygn. C-488/23), zgodnie z którym banki nie mogą rościć sobie praw o waloryzację kapitału
- duża uchwała SN z 25 kwietnia 2024 r. (sygn. III CZP 25/22), w której SN potwierdził, że nieuczciwych postanowień z umowy kredytowej sąd nie może zastępować innymi zapisami (np. średnim kursem NBP) a obecność w umowie niedozwolonych klauzul skutkuje jej nieważnością w całości. SN zarekomendował sądom do rozliczania stron nieważnej umowy korzystną dla Frankowiczów teorię dwóch kondykcji
- postanowienie TSUE z 8 maja 2024 r. (sygn. C-424/22), zgodnie z którym bank pozostający w sporze z konsumentem nie może podnosić zarzutu zatrzymania
- uchwała SN z 19 września 2024 r. (sygn. III CZP 5/24), wedle której sprawy o ustalenie nieważności umów kredytowych banku znajdującego się w upadłości (Getin Noble Bank) mogą być prowadzone w sądach, a zawieszone postępowania mogą zostać podjęte
- na początku grudnia 2024 roku w Sądzie Okręgowym w Poznaniu powstał XII Wydział Cywilny dedykowany do spraw frankowych, co daje nadzieje na szybsze procedowanie tych spraw
- od 1 stycznia 2025 roku w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie funkcjonuje VIII Wydział Cywilny także dedykowany do prowadzenia spraw frankowych, ale na etapie II instancji
- w drugiej połowie 2024 roku kancelarie frankowe zaczęły dostrzegać nową strategię banków polegającą na odstępowaniu od składania apelacji od niekorzystnych dla nich wyroków sądów I instancji, dzięki czemu Frankowicze szybciej uzyskują prawomocne wyroki
- niektóre banki (szczególnie PKO BP i Bank Millennium) zaczęły wysyłać wezwania do zwrotu kapitału do osób, które podjęły choćby najmniejszą próbę zakwestionowania umowy (np. składając reklamację) oraz do kredytobiorców, którzy bez zastrzeżeń realizowali zobowiązania wynikające z zawartych umów kredytowych
- nową taktykę wobec Frankowiczów zaczął realizować mBank, kierując do procesujących się z nim kredytobiorców pisma z informacją, że nie muszą spłacać rat kredytu do czasu wydania wyroku w sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytowej. Bank deklaruje, że nie będzie pobierał odsetek od niezapłaconych rat
- sądy coraz częściej akceptują wnioski o zabezpieczenie roszczeń Frankowiczów (zwolnienie z dalszej spłaty rat aż do wydania prawomocnego wyroku) w przypadku gdy spłacony został kapitał kredytu
Podsumowanie
Frankowicze, którzy pierwotnie zawarli umowę w złotówkach, a dopiero na mocy aneksu przeszli na franki, coraz częściej chcą się pozbyć felernych umów. Podjęte przez nich decyzje o przewalutowaniu kredytów po latach okazały się brzemienne w skutki. Kurs franka mocno poszybował w górę, na skutek czego drastycznie wzrosły raty i wartość zadłużenia. Te osoby coraz częściej pukają do drzwi kancelarii frankowych i pytają czy jest możliwe unieważnienie przewalutowanych umów.
Prawnicy nie ukrywają, że orzecznictwo w tego typu sprawach nie jest jeszcze ugruntowane, ale szanse na pozbycie się przewalutowanych umów są spore. Można walczyć w sądzie zarówno o unieważnienie łącznie umowy oraz aneksu albo o odfrankowienie kredytu. Jest jeszcze trzecia opcja tj. unieważnienie samego aneksu. Wówczas kredytobiorca pozbywa się ryzyka walutowego ale przejmuje nieograniczone ryzyko wzrostu stopy procentowej (kredyt staje się złotowym z oprocentowaniem na bazie WIBOR-u). W wielu przypadkach może to być wariant niekorzystny finansowo (zamiast nadpłaty może pojawić się niedopłata).
Wybór strategii procesowej oraz sposób sformułowania roszczeń pozwu powinien być poprzedzony szczegółową analizą dokumentacji kredytowej. Konieczna jest zatem konsultacja z dobrą kancelarią frankową, dysponującą pionem analitycznym, gdzie dokonane zostaną odpowiednie kalkulacje finansowe pozwalające na wybór skutecznej taktyki.
