Opinia Rzecznika TSUE pozwoli pozbyć się WIBOR-u z kredytu, choć banki nie chcą abyś to wiedział

Jest opinia Rzecznika Generalnego TSUE w sprawie C-471/24, która została zainicjowana ponad rok temu przez Sąd Okręgowy w Częstochowie. Sąd ten zadał TSUE cztery pytania prejudycjalne w ramach sprawy o kredyt hipoteczny z WIBOR-em z powództwa kredytobiorcy przeciwko bankowi PKO BP. Pytania koncentrowały się na tym, czy krajowy sąd może badać postanowienia dot. zmiennego oprocentowania na bazie WIBOR-u na gruncie unijnej Dyrektywy 93/13 pod kątem abuzywności. Dziś 11 września, po ogłoszeniu opinii Rzeczniczki Generalnej TSUE Laili Mediny wiemy, że Dyrektywa 93/13/EWG może znaleźć zastosowanie do oceny spornego postanowienia umowy z WIBOR-em. Kluczowy charakter tego wskaźnika wedle unijnego Rozporządzenia BMR nie wyklucza badania zapisów umowy kredytowej na gruncie Dyrektywy 93/13 chroniącej konsumentów. Orzeczenie jest zgodne z oczekiwaniami strony konsumenckiej. Spodziewany za kilka miesięcy wyrok, który z 90-procentowym prawdopodobieństwem będzie zbieżny z opinią RG, otworzy polskim kredytobiorcom drogę do kwestionowania w sądach wadliwych umów z WIBOR-em.

• W dniu 11 września zaprezentowana została opinia Rzecznika Generalnego TSUE do pierwszej polskiej sprawy WIBOR-owej. Zdaniem prawników reprezentujących stronę konsumencką opinia jest korzystna dla kredytobiorców.
• Według Rzeczniczki Generalnej TSUE sądy krajowe mogą badać umowy kredytowe z oprocentowaniem zmiennym z WIBOR-em na gruncie przepisów unijnej Dyrektywy 93/13 chroniącej konsumentów przed nieuczciwymi zapisami w umowach. Na podstawie tej samej Dyrektywy swoich praw w sądach dochodzą od kilku lat z dużymi sukcesami Frankowicze.
• Jeżeli wyrok TSUE w sprawie C-471/24 będzie zbieżny z opinią RG, polskie sądy będą mogły badać umowy z WIBOR-em pod kątem nieuczciwych warunków, jeśli stwierdzą że nie spełniają one wymogu przejrzystości oraz nie są napisane prostym i zrozumiałym dla konsumenta językiem.
• Aby warunek przejrzystości został spełniony, bank musi poinformować kredytobiorcę m.in. o konsekwencjach ekonomicznych pozwalających mu oszacować całkowity koszt kredytu oraz w pełni ujawnić metodę wyliczania WIBOR-u a także czynniki wpływające na wahania wysokości tego wskaźnika.
• Sądy krajowe są zobowiązane do oceny czy warunek umowny dotyczący zmiennego oprocentowania nie powoduje nierównowagi stron ze szkodą dla konsumenta. Sąd musi też zbadać czy konsument wyraził świadomą zgodę na ryzyko związane z oprocentowaniem zmiennym.
• Banki rozpoczęły kampanię dezinformacyjną. Bazując na wybiórczych fragmentach opinii Rzecznika Generalnego TSUE ogłosiły w mediach, że opinia jest dla nich korzystna.
• Kredytobiorcy muszą zdawać sobie sprawę, że banki posuwają się do manipulacji opinią publiczną, bo chcą zniechęcić kolejnych kredytobiorców do kwestionowania w sądach umów z WIBOR-em. Gra idzie o grube miliardy złotych, dlatego w kolejnych dniach i tygodniach w pro-bankowych mediach pojawią się liczne artykuły obwieszczające „sukces banków”, do których należy podchodzić z dystansem.

Sprawa C-471/24 – geneza i istota sporu

Sprawa została zainicjowana przez Sąd Okręgowy w Częstochowie na kanwie sporu kredytobiorcy z bankiem PKO BP. Kredytobiorca wniósł pozew przeciwko bankowi PKO BP w związku ze złotowym kredytem mieszkaniowym zaciągniętym na kwotę ponad 400 tys. zł na okres 240 miesięcy. Pozew wpłynął do sądu w Częstochowie we wrześniu 2023 roku. Kredytobiorca zarzucił bankowi, że nie został prawidłowo i wyczerpująco poinformowany o sposobie wyznaczania wskaźnika WIBOR, który ma bezpośrednie przełożenie na wysokość rat kredytu. Ponadto zażądał od banku zapłaty kwoty 10 tys. zł rat nadpłaconych w wyniku abuzywnego charakteru postanowienia o zmiennym oprocentowaniu.

Kredytobiorca twierdził, że bank PKO BP nie udzielił mu rzetelnych informacji dotyczących ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem oraz metody ustalania wskaźnika WIBOR 6M. Argumentował, że banki mogą wpływać na wysokość tego wskaźnika, niezależnie od transakcji na rynku międzybankowym, dzięki czemu zapewniają sobie „ukrytą marżę”. Kredytobiorca zarzucił bankowi PKO BP, że ma on możliwość wpływania na poziom jego zobowiązań odsetkowych oraz że przeniósł na niego (jako konsumenta) całość ryzyka stopy procentowej. W wyniku niepełnych informacji uzyskanych od banku na temat wskaźnika WIBOR 6M, kredytobiorca nie był w stanie ocenić ekonomicznych konsekwencji zaciągniętego przez siebie zobowiązania.

Bank PKO BP zakwestionował brak powiązań między wskaźnikiem WIBOR 6M a faktycznymi transakcjami na rynku międzybankowym a także stanowczo zaprzeczył aby banki manipulowały wysokością wskaźnika. Ponadto stwierdził, że kredytobiorca został prawidłowo poinformowany o ryzyku zmiennej stopy procentowej.

Prowadzący sprawę sędzia Marcin Borkowski powziął szereg wątpliwości dotyczących rozstrzygnięcia tego sporu i postanowieniem z maja 2024 roku skierował do TSUE cztery pytania prejudycjalne. Dwa pierwsze pytania odnosiły się do tego czy postanowienia umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR sądy krajowe mogą badać na gruncie unijnej Dyrektywy 93/13 chroniącej konsumentów przed nieuczciwymi zapisami w umowach.

Trzecie pytanie dotyczyło tego, czy niewłaściwe poinformowanie konsumenta co do narażenia go na ryzyko zmiennej stopy procentowej należy traktować jako stojące w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodujące znaczącą nierównowagę stron, ze szkodą dla konsumenta. Pytanie to dotyczyło w szczególności takich sytuacji jak niewskazanie w jaki sposób ustala się wskaźnik referencyjny będący podstawą zmiennego oprocentowania i jakie wątpliwości są związane z jego nietransparentnością.

Natomiast ostatnie pytanie dotyczyło tego, czy po uznaniu zapisu o zmiennym oprocentowaniu na bazie WIBOR-u za nieuczciwe postanowienie, możliwe jest dalsze funkcjonowanie umowy kredytowej z oprocentowaniem obniżonym do poziomu stałej marży tj. po wyeliminowaniu WIBOR-u.

W dniu 11 czerwca br. wszystkie strony przedstawiły swoje stanowiska w trakcie rozprawy przed TSUE. W obronie banków stanął polski rząd, Komisja Europejska, KNF, ZBP, NBP. Na 11 września br. wyznaczony został termin zaprezentowania opinii Rzecznika Generalnego TSUE, której następstwem będzie wyrok spodziewany za 3-4 miesiące po wygłoszeniu opinii.

Prawnicy reprezentujący stronę konsumencką po czerwcowej rozprawie byli optymistami co do opinii Rzecznika Generalnego TSUE. Wynikało to z nastawienia sędziów TSUE podczas rozprawy oraz z treści zadawanych przez nich pytań. Sędziowie pytali m.in. o to czy istnieją przepisy krajowe pozwalające badać wskaźnik WIBOR, czy banki wpływają na wartość wskaźnika oraz jakie alternatywne wskaźniki bank przedstawił kredytobiorcy do wyboru.

Jest prokonsumencka opinia Rzecznika Generalnego TSUE do sprawy C-471/24

Przeczucia prawników reprezentujących stronę konsumencką sprawdziły się. Wbrew oczekiwaniom strony bankowej, Rzeczniczka Generalna TSUE Laila Medina stanęła po stronie konsumentów. W dniu 11 września 2025 r. o godz. 9.30 zaprezentowana została jej opinia w sprawie kredytu z WIBOR-em.

Rzeczniczka Generalna TSUE odpowiedziała tylko na trzy pierwsze pytania zadane przez sąd odsyłający i zasugerowała jak TSUE w pełnym składzie powinien orzec w wyroku.

Odpowiedź Rzeczniczki Generalnej TSUE na pytanie nr 1.

Zdaniem Rzeczniczki TSUE, warunek umowy o kredyt hipoteczny zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, przewidujący oprocentowanie zmienne oparte na wskaźniku referencyjnym WIBOR 6M, jest objęty zakresem stosowania unijnej Dyrektywy 93/13, pod warunkiem, że przepisy krajowe nie przewidują obowiązkowego stosowania tego wskaźnika i jego określonej stawki.

Oznacza to, że sądy krajowe mogą badać postanowienia umowne odnoszące się do oprocentowania na bazie WIBOR-u na gruncie unijnej Dyrektywy 93/13 chroniącej konsumentów przed nieuczciwymi zapisami w umowach. Wynika to z faktu, że żaden przepis prawa polskiego nie narzuca obowiązku stosowania konkretnego wskaźnika referencyjnego ani jego stawki, w szczególności WIBOR 6M. Banki teoretycznie mają pewien margines swobody i – mimo dominującego charakteru wskaźnika WIBOR na polskim rynku – nie jest to jedyny dostępny wskaźnik, którym mogłyby się posłużyć.

Także przepisy prawa UE nie przewidują obowiązkowego stosowania konkretnego wskaźnika referencyjnego, takiego jak WIBOR 6M. Sam fakt, że WIBOR jest zaliczany do kluczowych wskaźników referencyjnych w rozumieniu rozporządzenia 2016/1011, określanego mianem Rozporządzenia BMR, nie wyklucza stosowania Dyrektywy 93/13 oraz sądowej kontroli warunku umowy odnoszącego się do wskaźnika WIBOR.

Odpowiedź Rzeczniczki Generalnej TSUE na pytanie nr 2.

Postanowienia art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13 pozwalają na ocenę nieuczciwego charakteru zapisu umowy dotyczącego oprocentowania opartego na wskaźniku referencyjnym WIBOR 6M, jeżeli postanowienie to nie zostało sformułowane prostym i zrozumiałym językiem (nie spełniony został wymóg przejrzystości).

Rzeczniczka Generalna TSUE stwierdziła, że klauzule odnoszące się do oprocentowania zmiennego stanowią główny przedmiot umowy. Wyjaśniła co należy rozumieć pod pojęciem wymogu przejrzystości. Chodzi o to, że bank musi poinformować konsumenta w sposób precyzyjny i dokładny nie tylko o nazwie stosowanego wskaźnika referencyjnego oraz o nazwie jego administratora, ale także o potencjalnych konsekwencjach dla konsumenta wynikających ze stosowania tego wskaźnika, tak aby umożliwić mu oszacowanie całkowitego kosztu kredytu.

Informacje dostarczone konsumentowi muszą w pełni ujawniać zastosowaną metodę wyliczania wysokości wskaźnika oraz główne czynniki powodujące wahania jego wysokości. Nie mogą też dawać zniekształconego obrazu charakteru wskaźnika.

Rolą sądu krajowego jest ustalenie czy postanowienie umowne zostało napisane w sposób prosty i zrozumiały dla konsumenta oraz czy spełniło wymienione wymogi przejrzystości. Dopiero po ustaleniu przez sąd, że zapisy nie spełniają warunków przejrzystości, może on badać umowę pod kątem potencjalnie nieuczciwego charakteru (abuzywności).

Rzeczniczka Generalna TSUE wyraziła opinię, że wskazanie kredytobiorcy tylko wybranych elementów zastosowanej do wyliczania WIBOR metody może dawać zniekształcony obraz charakteru wskaźnika referencyjnego i może być sprzeczne z wymogami przejrzystości.

Na podstawie treści punktu 59. opinii można zakładać, że chodzi o sytuacje, gdy kredytobiorca został poinformowany, że wskaźnik WIBOR jest wyliczany w oparciu o ceny transakcji na rynku międzybankowym. Natomiast w rzeczywistości 98,27% danych bazowych do wyliczeń WIBOR-u stanowią szacowania (kwotowania) dostarczone przez banki uczestniczące w procesie fixingu, a nie rzeczywiste transakcje.

Odpowiedź Rzeczniczki Generalnej TSUE na pytanie nr 3.

Na podstawie zapisów art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 sąd krajowy jest zobowiązany do dokonania oceny, czy postanowienie odnoszące się do zmiennej stopy procentowej na bazie WIBOR-u powoduje znaczącą nierównowagę stron ze szkodą dla konsumenta.

Sąd krajowy musi sprawdzić, czy bank (traktujący konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny), mógł racjonalnie założyć, że konsument ten przyjąłby taki warunek (oprocentowanie zmienne na bazie WIBOR-u), gdyby mógł w tym zakresie indywidualnie negocjować z bankiem.

Konieczne jest zweryfikowanie przez sąd czy konsument wyraził świadomą zgodę na ryzyko związane ze zmienną stopą procentową i czy wcześniej otrzymał od banku pełne i dokładne informacje na ten temat. Ocena sądu nie może jednak odnosić się do wskaźnika WIBOR ani do metody jego ustalania.

Co oznacza dla konsumentów opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE do polskiej sprawy dotyczącej kredytu z WIBOR-em?

Opinia Rzeczniczki Generalnej TSUE, stanowiąca odpowiedź na trzy z czterech pytań zadanych przez Sąd Okręgowy w Częstochowie do sprawy C-471/24, jest prokonsumencka. Choć jest niewiążąca, będzie do czasu wydania wyroku sygnałem dla polskich sądów, że postanowienia dotyczące oprocentowania zmiennego na bazie WIBOR-u mogą być badane – podobnie jak wcześniej klauzule walutowe – na gruncie unijnej Dyrektywy 93/13.

Sądy krajowe zostały zobligowane do tego aby sprawdzić czy kwestionowane przez konsumentów postanowienia odnoszące się do oprocentowania zmiennego na bazie wskaźnika WIBOR zostały napisane prostym i zrozumiałym językiem oraz czy bank poinformował kredytobiorcę o kluczowych sprawach dotyczących metody ustalania WIBOR-u. Chodzi nie tylko o nazwę wskaźnika i jego administratora, ale także o ekonomiczne konsekwencje zaciągnięcia kredytu na bazie WIBOR-u. Na podstawie informacji dostarczonych przez bank kredytobiorca powinien być w stanie ustalić jaki będzie całkowity koszt kredytu.

Jako naruszenie wymogów przejrzystości Rzeczniczka TSUE wskazała sytuacje gdzie kredytobiorca zostaje poinformowany jedynie o wybranych elementach zastosowanej do wyliczania WIBOR metody, co zniekształca obraz charakteru wskaźnika. Może chodzić o sytuacje, gdzie banki informują klientów, że wysokość WIBOR jest ustalana na podstawie transakcji na rynku międzybankowym, a faktycznie ponad 98% danych wejściowych stanowią deklaracje banków co do cen na rynku międzybankowym, a nie rzeczywiste transakcje.

Banki ogłosiły swój „sukces”. Zwarły szyki i będą prezentować spójną komunikację na temat rzekomo korzystnego dla nich charakteru opinii Rzeczniczki TSUE

Banki jeszcze przed zaprezentowaniem opinii Rzecznika Generalnego TSUE twierdziły w mediach, że będzie ona dla nich korzystna. Adwokat reprezentujący banki Wojciech Wandzel w jednej z ostatnich wypowiedzi dla mediów twierdził, że klauzule zmiennego oprocentowania na bazie WIBOR-u (jako kluczowego wskaźnika) nie powinny być w ogóle badane.

Natomiast w artykule, który ukazał się na łamach BI na dzień przed wygłoszeniem opinii przez Rzeczniczkę Generalną TSUE, dwójka prawników reprezentujących stronę bankową próbowała obalić rzekomy mit o braku nadzoru nad procesem ustalania WIBOR-u. Autorzy doszli do wniosku, że nadzór administracyjny nad procesem wyliczania WIBOR-u pełni KNF a do kontroli administracji powołane są sądy administracyjne, a nie sądy powszechne, rozstrzygające spory na tle umów kredytowych. Padło tam stwierdzenie, że w związku z Rozporządzeniem BMR nie ma podstaw, by sądy krajowe oceniały proces ustalania WIBOR na gruncie przepisów Dyrektywy 93/13.

Dzisiaj już wiemy, że tok rozumowania bankowych prawników był błędny, bo jak stwierdzono w opinii Rzecznika Generalnego TSUE fakt, że WIBOR jest jednym z kluczowych wskaźników referencyjnych w rozumieniu Rozporządzenia BMR nie wyklucza stosowania Dyrektywy 93/13 i sądowej kontroli warunku umowy, który do wskaźnika WIBOR się odnosi.

Tym niemniej banki tradycyjnie ogłosiły swój „sukces”. ZBP w artykule dla „Pulsu Biznesu” stwierdził, że TSUE orzekł, iż sądy krajowe nie mają podstaw do podważania uczciwości WIBOR-u oraz kwestionowania metodologii wyliczania wskaźnika. Według ZBP, Rzecznik Generalny TSUE stwierdził, że banki prawidłowo realizowały obowiązki informacyjne dotyczące nazwy wskaźnika i jego administratora oraz wpływu zmian WIBOR-u na zmianę oprocentowania.

Ponadto bankowi eksperci stwierdzili, że brak przejrzystości nie przesądza automatycznie o nieuczciwym charakterze postanowienia. Natomiast fakt, że Rzeczniczka TSUE nie wypowiedziała się odnośnie do pytania czwartego, dotyczącego skutków uznania za nieuczciwy postanowienia odnoszącego się do WIBOR-u, oznacza – według ZBP – że … pytanie to jest nieistotne. Na dowód zaprezentowanych tez przytoczone zostały wybrane wybiórczo fragmenty opinii.

Jak zwykle banki czytają między wierszami i interpretują prokonsumencką opinię na swoją korzyść. Zapewne w kolejnych dniach będziemy mieli wysyp artykułów publikowanych w pro-bankowych mediach, gdzie będą powielane fałszywe interpretacje opinii.

Mamy do czynienia z klasyczną dezinformacją ze strony banków, które chcą przemycić przekaz, że umowy z WIBOR-em są prawidłowe i nie da się ich zakwestionować w sądach. Biorąc pod uwagę fakt, że złotowych kredytów hipotecznych z oprocentowaniem na bazie WIBOR-u jest wielokrotnie więcej niż kredytów frankowych, można zrozumieć dlaczego banki posuwają się do takich manipulacji.

Jeśli wyrok TSUE do sprawy C-471/24 będzie co najmniej tak prokonsumencki jak wydana już opinia Rzecznika Generalnego, do sądów pójdą tysiące kredytobiorców WIBOR-owych. Wkrótce może wyklarować się korzystna dla konsumentów złotowych linia orzecznicza polskich sądów i straty banków pójdą w grube miliardy złotych. 

Podsumowanie

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE w pierwszej polskiej sprawie WIBOR-owej jest dla kredytobiorców pomyślna. Dopuszcza ona możliwość badania przez polskie sądy umów kredytowych z WIBOR-em na gruncie tej samej Dyrektywy 93/13, która pozwoliła tysiącom Frankowiczów pozbyć się nieuczciwych umów.

Jeżeli spodziewany na przełomie roku wyrok TSUE do sprawy C-471/24 będzie zbieżny z zaprezentowaną opinią (a tak jest w 90% spraw), to polskie sądy będą miały wiele pracy. Opinia RG obliguje sądy do badania, czy postanowienia dotyczące zmiennego oprocentowania nie naruszają równowagi stron, ze szkodą dla konsumenta. Ponadto sąd będzie musiał zweryfikować, czy konsument został prawidłowo poinformowany o ryzyku zmiennej stoy procentowej i wyraził na nie świadomą zgodę (a nie tylko podpisał blankietowe oświadczenie).

Umowy kredytowe z WIBOR-em będą mogły być badane pod kątem abuzywności jeśli sąd krajowy stwierdzi, że nie zostały napisane prostym i zrozumiałym językiem oraz nie spełniony został wymóg przejrzystości. Nie wystarczy aby bank poinformował konsumenta o nazwie wskaźnika i jego administratorze, ale musi ujawnić metodę wyliczania wskaźnika oraz główne czynniki wpływające na jego wahania. Nie może też zniekształcać obrazu charakteru wskaźnika. Jest to wyraźna sugestia do rozpowszechnianych przez banki informacji, że WIBOR jest ustalany na podstawie transakcji międzybankowych, choć w 98% bazuje na deklaracjach banków.