Uzyskanie dochodu przez podatnika jest w Polsce związane z powstaniem obowiązku podatkowego. Jak ta reguła ma się do korzyści, które uzyskują frankowicze na drodze sądowej, doprowadzając do prawomocnego unieważnienia swojej umowy kredytowej? Czy frankowicz w takiej sytuacji musi odprowadzić podatek wynikający z uzyskanych korzyści? W jaki sposób należy traktować ten obowiązek, gdy powództwo zostało wytoczone przez konsumenta, a jak, gdy kredytobiorcą był przedsiębiorca? I jak obowiązek podatkowy wygląda w przypadku, gdy kredytobiorca podpisze ugodę z bankiem?
Wygrana frankowicza w sądzie – co z podatkiem dochodowym?
Choć Polacy są przyzwyczajeni do nieuchronności podatków i nieugiętości urzędu skarbowego w tym względzie, frankowiczów, którym uda się prawomocnie unieważnić swoją umowę kredytową, czeka miła niespodzianka.
Na mocy wydanego przez Ministerstwo Finansów rozporządzenia dotyczącego zaniechania poboru podatkowego od niektórych dochodów, które są związane z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe, podatnik jest zwolniony z płacenia podatku od umorzonych wierzytelności.
Rozporządzenie wydano 11 marca 2022 roku i stanowi przedłużenie rozwiązań, które obowiązywały do końca minionego roku.
Zaniechanie poboru podatkowego, o którym mówi rozporządzenie, będzie dotyczyło sytuacji, w których umorzone zostały:
- kwoty wierzytelności wynikające z tytułu kredytu hipotecznego na cele mieszkaniowe
- kwoty kredytów mieszkaniowych z ujemnym oprocentowaniem
Co istotne, zaniechanie poboru podatkowego jest możliwe jedynie w przypadku, gdy dotyczy on jednej inwestycji mieszkaniowej. Gdy kredytów było więcej, można skorzystać z umorzenia, jeśli wszystkie dotyczyły jednej inwestycji mieszkaniowej, a sam kredytobiorca nie wykorzystał przywileju zaniechania poboru podatku z tytułu umorzenia wierzytelności przy kredycie, z którego finansowana była inna inwestycja mieszkaniowa.
Zwolnieniu z podatku podlegają zarówno kwoty umorzonego kredytu, odsetki, a także wszelkie opłaty i prowizje, których uiszczenie było nieodzowne celem zawarcia umowy o kredyt hipoteczny. Wyjątkiem w tym względzie jest ubezpieczenie kredytu i ewentualne usługi dodatkowe.
Ponieważ w rozporządzeniu mowa jest o osobach fizycznych, co z przedsiębiorcami? Czy przedsiębiorca, który prawomocnie unieważni swój kredyt frankowy, również może liczyć na zwolnienie z podatku dochodowego od umorzenia wierzytelności? Nie jest to już takie proste. Wiele zależy od tego, w jaki sposób wykorzystywana była nieruchomość, która była celem kredytowym przedsiębiorcy.
Jeżeli przedsiębiorca zaciągnął mieszkaniowy kredyt hipoteczny, a potem przekształcił przeznaczenie nieruchomości na cele mieszkaniowe, może powołać się na treść marcowego rozporządzenia Ministerstwa Finansów. Rozporządzenie w obecnej formie będzie obowiązywało do końca 2022 roku. Niewykluczone, że termin jego obowiązywania zostanie ponownie przedłużony.
Co ciekawe, rozwiązania zaproponowane przez Ministerstwo Finansów obejmują również kredytodawców. Z rozporządzenia wynika, że zaniechanie poboru podatku będzie dotyczyło osób prawnych, a więc banków – i będzie dotyczyło zakresu, w którym podatek normalnie byłby należny od części kapitału umorzonego kredytu.
Ugoda frankowa z bankiem a kwestia podatku
Co istotne, to samo rozporządzenie reguluje też kwestie podatkowe związane z podpisanymi przez kredytobiorców ugodami frankowymi. Frankowicz, który podpisze ugodę z bankiem i uzyska korzyść w postaci obniżonego salda zadłużenia, nie będzie musiał zapłacić z tego tytułu podatku.
Podobnie, jak w przypadku wygranej z bankiem w sądzie, tak i tutaj przywilej zaniechania poboru podatkowego jest zarezerwowany dla osób, które zaciągnęły kredyt hipoteczny na cele mieszkaniowe i nie skorzystały wcześniej z umorzenia zobowiązania z tytułu zawarcia ugody z bankiem dotyczącej umowy kredytowej na inną inwestycję mieszkaniową.
Co zrobić w przypadku wątpliwości w kwestii należnego podatku?
W wielu sprawach frankowych status kredytobiorcy jest skomplikowany, może mieć on więc słuszne wątpliwości dotyczące tego, czy umorzenie części zobowiązania będzie podlegać w jego przypadku opodatkowaniu. W takiej sytuacji najlepiej jest zgłosić się do Krajowej Administracji Skarbowej i zawnioskować o indywidualną interpretację. Koszt wydania takowej to 40 zł. Tego rodzaju wniosek można złożyć osobiście lub drogą internetową (przez profil zaufany).
Można też wysłać wniosek listownie. W składanym wniosku frankowicz powinien precyzyjnie opisać swoją sytuację, jak również własną interpretację obowiązujących przepisów, do której odniesie się organ w swojej odpowiedzi.
W przypadku, gdy sytuacja kredytobiorcy nie jest transparentna, nie należy szukać podobnych interpretacji KAS dla spraw, które wydają się frankowiczowi zbliżone do jego położenia i na nich opierać swoją decyzję. Interpretacja wydawana przez KAS jest skuteczna jedynie w przypadku konkretnego wnioskodawcy i opisanych przez niego okoliczności.
Co wybrać: unieważnienie umowy czy ugodę z bankiem?
Mimo iż zarówno ugoda, jak i prawomocne unieważnienie umowy frankowej są na mocy Rozporządzenia Ministerstwa Finansów zwolnione z podatku, korzyści z nich wynikające nie są porównywalne. Unieważnienie umowy może być nawet 6 razy bardziej korzystne niż ugoda.
Wynika to z tego, że unieważnienie należy traktować tak, jak gdyby zakwestionowana umowa nigdy nie została zawarta. Strony rozliczają się ze środków, które wzajemnie od siebie pobrały, a kredytobiorca dodatkowo może rościć o ustawowe odsetki za opóźnienie.
W przypadku ugody z bankiem kredyt dalej jest w mocy, dochodzi jedynie do jego konwersji na zobowiązanie złotowe i zmiany wskaźnika oprocentowania na WIBOR.
Po ugodzie z bankiem, nawet uwzględniającej częściowe umorzenie salda zadłużenia, kredytobiorca na ogół dalej musi spłacać swoje zobowiązanie, a wysokość należnych rat może go bardzo zdziwić. Z uwagi na obecne wysokie stopy procentowe prawnicy frankowi nie polecają zazwyczaj ugody z bankiem, ponieważ jej konsekwencją jest dużo mniej przewidywalny w tej chwili kredyt złotowy.
