Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanowił przyjrzeć się temu, jak banki wywiązują się ze swoich zobowiązań wobec tych klientów, którzy systematycznie nadpłacają swój kredyt lub całkowicie spłacą go przed czasem. Na czym polega rozliczenie się z bankiem w takiej sytuacji i jakie przepisy to regulują?
Spis treści:
UOKiK wszczyna postępowanie wyjaśniające wobec 17 banków
Rosnące stopy procentowe i tym samym galopujący WIBOR nie wpływają korzystnie na sytuację finansową kredytobiorców – już w tej chwili raty są wyższe o kilkadziesiąt procent w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku. Wiele wskazuje, że ich wysokość może pójść jeszcze w górę, ponieważ RPP nie zwalnia tempa.
W najbliższych tygodniach należy spodziewać się kolejnych konferencji prezesa NBP, w których prawdopodobnie będzie informował o podwyżkach oprocentowania. Część kredytobiorców złotówkowych, która dysponuje oszczędnościami, decyduje się nadpłacać swój kredyt, by uciec przed niekorzystnym oprocentowaniem.
Niektórzy, gdy sytuacja finansowa im na to pozwala, starają się spłacić całość zobowiązania przed czasem. Mało który konsument zdaje sobie jednak sprawę z tego, że bank ma obowiązek rozliczyć się z nim z powstałej nadpłaty, gdy tylko dojdzie do częściowej lub całościowej wcześniejszej spłaty zobowiązania. Jak banki wywiązują się ze swojego obowiązku, postanowił sprawdzić UOKiK – jak się okazuje, procedura postępowania w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania powinna być opisana w zawartej z klientem umowie kredytowej.
Prezes UOKiK zdecydował się wszcząć postępowanie wyjaśniające w przypadku 17 banków, które funkcjonują na krajowym rynku. Na liście znajdują się najpopularniejsze banki komercyjne, w tym również te, w których dominuje polski kapitał.
Jak powinno wyglądać rozliczenie się banku z klientem wobec wcześniejszej spłaty?
W sytuacji, gdy kredytobiorca nadpłaca swoje raty lub spłaca kredyt hipoteczny w całości przed przewidzianym w umowie terminem, bank ma wobec niego szereg obowiązków, do których należy rozliczenie się z klientem i proporcjonalny zwrot naliczonych opłat, które stanowiły koszt kredytu, w tym pobranych prowizji i marży. UOKiK rekomenduje, aby takie rozliczenie odbywało się z zastosowaniem najbardziej przejrzystej metody liniowej.
Kwestia możliwości wcześniejszej spłaty kredytu hipotecznego oraz obowiązku rozliczenia się przez bank z konsumentem została uregulowana prawnie w lipcu 2017 roku. W przypadku zobowiązań zaciągniętych przed tym okresem, warunków na jakich można nadpłacić lub spłacić kredyt należy szukać w treści umowy. Konsumenci, którzy zaciągnęli swój kredyt po tym terminie mogą zapoznać się z przepisami, wg których odbywa się cała procedura, czytając ustawę o kredycie hipotecznym, a konkretnie art. 38 i 39.
Jak w praktyce powinno wyglądać zastosowanie metody liniowej w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu hipotecznego? Wg tej metody bank przy rozliczeniu z klientem powinien podzielić łączne koszty przez liczbę dni obowiązywania umowy. Tak otrzymany wynik mnożony jest następnie przez liczbę dni, o które skrócony został okres kredytowania. W ten sposób uzyskana zostaje suma, którą bank ma obowiązek oddać konsumentowi po spłacie przez niego zobowiązania kredytowego przed czasem.
Co zrobić, jeśli bank nie rozliczył się z klientem po spłacie kredytu?
Jak wskazuje art. 39 ustawy o kredytach hipotecznych, w sytuacji, gdy kredytobiorca spłaci przed terminem całość swojego kredytu hipotecznego, wówczas całkowity koszt takiego kredytu ulega obniżeniu o odsetki, a także inne koszty, jakie przypadają za okres, o który skrócone zostało obowiązywanie umowy – dotyczy to nawet tych kosztów, które konsument poniósł wobec banku przed całkowitą spłatą kredytu hipotecznego. Jeśli bank z jakiegoś powodu nie rozliczył się automatycznie z klientem, który spłacił swoje zobowiązanie kredytowe przed czasem, najlepszą decyzją będzie złożenie reklamacji. Opis procedury wcześniejszej spłaty kredytu hipotecznego lub konsumenckiego powinien być zawarty w umowie, ale klient równie dobrze może powołać się w swojej reklamacji na stanowisko UOKiK, które znajduje umocowanie w obowiązujących przepisach.
Warto dodać, że kwestia rozliczenia się banku z kredytobiorcą po wcześniejszej spłacie jest regulowana nie tylko przez krajowe przepisy, ale również przez unijną dyrektywę. W sprawie wypowiedział się także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – wyrok zapadł w 2019 roku i jest w zasadzie zbieżny z opinią UOKiK.
Prawo stoi jednoznacznie po stronie kredytobiorców
Tegoroczna kontrola prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów to nie pierwsza próba sprawdzenia, w jaki sposób banki wywiązują się z obowiązków nałożonych na nie przez polskie i unijne prawo. W przeszłości UOKiK miał już zastrzeżenia co do sposobu rozliczania się kredytodawców ze swoimi klientami – wówczas również miały miejsce postępowania wyjaśniające, a w trakcie kontroli okazywało się, że niektóre instytucje finansowe rozliczały się z klientami w sposób nieprawidłowy, np. umarzając odsetki za okres skrócenia umowy i jednocześnie zatrzymując część opłat administracyjnych, prowizji, a nawet składek ubezpieczeniowych. Takie działanie jest sprzeczne z obowiązującym prawem, a naruszenie przez bank ustawy o kredycie konsumenckim może nieść dla tej instytucji poważne konsekwencje finansowe, wynoszące nawet do 10% obrotu.
Prawodawstwo nie pozostawia zatem wątpliwości, jakie obowiązki wobec kredytobiorcy ma bank w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania oraz w jaki sposób powinien się z nim rozliczyć. Obecne postępowanie wyjaśniające wszczęte przez prezesa UOKiK dotyczy praktyk oraz treści wzorców umów obejmujących przedmiot kontroli. Urząd sprawdzi nie tylko sposób rozliczania się banku z klientem w przypadku całkowitej spłaty kredytu hipotecznego przed czasem, ale również w sytuacji, gdy kredytobiorca dokonuje częściowej nadpłaty.
